Sırbistan’dan ayrılarak 17 Şubat 2008’de tek taraflı bağımsızlığını ilan eden “Avrupa’nın en genç ülkesi” Kosova, 14’üncü yaşını kutluyor.
Sırbistan’ın halihazırda kendi toprağı olarak gördüğü Kosova, bugün 117 ülke tarafından bağımsız devlet olarak tanınıyor.
Kosova ile Sırbistan arasında Avrupa Birliği (AB) ara buluculuğunda düzenlenen diyalog süreci devam ederken erken seçim, İsrail ile diplomatik ilişkiler başlatıp Kudüs’te büyükelçilik açma, komşu Sırbistan ile yaşanan gerginlikler 2021 boyunca Kosova’nın başlıca gündemleri arasında yer aldı.
Başkenti Priştine olan ve yaklaşık 1,8 milyon nüfusa sahip Kosova’da nüfusun büyük çoğunluğunu Arnavutlar oluştururken, ülkede ayrıca Türk, Boşnak, Sırp, Goralı, Roman, Aşkali ve Mısırlı azınlık grupları da yaşıyor.
Kosova savaşı ve bağımsızlığa giden yol
Yugoslavya döneminde Sırbistan Federal Cumhuriyeti’nin bir parçası olan Kosova’ya, 1974’te özerklik verilse de bu karar 1989’da aşırı Sırp milliyetçisi Slobodan Milosevic tarafından iptal edildi.
Yugoslavya’nın dağılma sürecine girmesiyle Kosovalı Arnavutlar yükselen Sırp milliyetçiliğinden tedirgin oldu ve daha sonra ülkenin bağımsızlığında önemli rol oynayacak Kosova Kurtuluş Ordusunun (UÇK) temellerini attı.
Önce Hırvatistan, ardından Bosna Hersek’teki kanlı çatışmalar, 1998’de Kosova’ya da sıçradı. Sırp polisi ile UÇK arasındaki çatışmalar 1998’de başlarken, Milosevic emrindeki Sırp güçleri Arnavut köylerini basarak sivilleri katletti.
Sırp güçlerinin Kosova’daki saldırıları, 24 Mart 1999’da başlayan ve 78 gün süren operasyon sonucunda NATO’nun Yugoslavya’yı bombalamasıyla son buldu.
Savaşta 8 binden fazlası Arnavut olmak üzere 10 binin üzerinde Kosovalı öldürülürken, 800 bine yakını Arnavut olmak üzere 1 milyonunun üzerinde farklı etnik gruplardan Kosovalı evlerini terk etmek zorunda kaldı.
Savaşın ardından büyük ölçekteki ilk kriz 2004’te yaşandı. “Mart Ayaklanmaları” olarak adlandırılan olaylarda 11’i Arnavut, 8’i Sırp 19 kişi öldü, yüzlerce kişi yaralandı.
Dönemin Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Kofi Annan tarafından 2005’te Kosova Özel Temsilcisi olarak görevlendirilen Martti Ahtisaari, 2007’de Kosova’nın bağımsız olması gerektiğini belirttiği raporu BM Güvenlik Konseyine sundu. Sırbistan ise “denetimli özerklik” önerisinde bulundu.
Ahtisaari, Planı ve BM’nin 1244 sayılı kararı doğrultusunda Kosova Meclisi 17 Şubat 2008’de tek taraflı bağımsızlığını ilan etti.
Kosova’nın bağımsızlığını aralarında Türkiye’nin de bulunduğu çok sayıda ülke hemen tanıdı. Sırbistan’ın uluslararası arenadaki en büyük destekçisi olarak bilinen Rusya’nın vetosu nedeniyle Kosova hala BM üyesi olamadı.
Kosova ile Sırbistan diyaloğu
İki ülke arasındaki ilişkilerin normalleştirilmesi amacıyla 2011’de AB ara buluculuğunda diyalog süreci başlatıldı. Geçen zaman içinde süreç yaşanan gerginlikler nedeniyle sık sık kesintiye uğradı.
AB Belgrad-Priştine Diyaloğu Özel Temsilcisi Miroslav Lajcak ve AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borell ara buluculuğunda Haziran 2021’de Kosova Başbakanı Albin Kurti, Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic ile görüştü.
Brüksel’de gerçekleşen görüşmede Kurti, aralarında iki ülke arasında barış anlaşması imzalanması ve karşılıklı tanınma da dahil olmak üzere 4 talepte bulunduğunu ancak taleplerinin reddedildiğini açıkladı.
Bölgede gerçekleşen toplantılarda sıkça Sırbistan’dan kendilerini tanıması talebinde bulunan Kurti, temmuzda bir kez daha bir araya geldiği Vucic ile görüşmesinin ardından “barış anlaşması teklifinde bulundum ancak reddedildi.” ifadelerini kullandı.
Eylül ve kasım aylarında da uzmanlar ve temsilciler seviyesinde süren diyalog sürecinde henüz somut adım atılmış değil.
Kosova ile Sırbistan arasında “plaka gerginliği”
Kosova’nın, Eylül 2021’de Sırbistan plakalı araçların geçişine izin vermemesi ve taşıtlara geçici Kosova plakası vermesinin ardından iki ülke arasında bir kez daha gerginlik yaşandı.
Yaklaşık iki hafta süren gerginlik esnasında Sırbistan, Kosova’nın plaka kararına oldukça sert tepki gösterdi ve ordu birliklerini Kosova sınırına konuşlandırdı. Kosova’nın da polis birlikleri sınırda konuşlandı. Jarinje ve Bernjak sınır kapılarına giden yol, Kosovalı Sırp protestocular tarafından kurulan barikatlarla kapatıldı. Gerginliğin artması üzerine AB ve NATO’dan diyalog ve tansiyonu düşürme çağrıları geldi. Lajcak, eylül ayı sonunda AB’nin ara buluculuğunda Sırp ve Kosovalı yetkililer arasında iki gün süren müzakerelerin, anlaşmayla sonuçlandığını duyurdu.
Lajcak’ın sosyal medyadan paylaştığı 3 maddelik anlaşma metnine göre, Jarinje ve Bernjak sınır kapılarına gönderilen özel polis birlikleri 2 Ekim 2021’den itibaren karşılıklı ve eş zamanlı çekilecek. Çekilme öncesinde bu iki sınır kapısına KFOR konuşlandırılacak. KFOR, güvenli bir ortamın ve hareket özgürlüğünün sağlanması amacıyla burada yaklaşık iki hafta kalacak. Ayrıca kalıcı bir çözüm bulunana kadar geçici tedbir olarak 4 Ekim 2021’den itibaren araçlara “çıkartma” yapıştırılması kararı verildi.
