İkinci Dünya Savaşı’nda Nazi yanlısı Hırvat rejime karşı çıkan 83 binden fazla kişinin öldürüldüğü, Hırvatistan’ın en büyük toplama kampı Jasenovac, 1941’de Nazi müttefiki rejim tarafından kuruldu, 1945’te kapatıldı.
Hırvatistan’ın güneyinde, İkinci Dünya Savaşı sırasında 83 binden fazla Hırvat, Sırp, Yahudi ve Roman’ın öldürüldüğü Jasenovac toplama kampı, Sırp Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic’in, Hırvat yetkililere resmi bilgilendirmede bulunmadan kampı ziyaret etmek istemesi üzerine iki ülke arasında gerilime sebep oldu.
İkinci Dünya Savaşı’nda Nazi yanlısı Hırvat rejime karşı çıkan 83 binden fazla kişinin öldürüldüğü Hırvatistan’ın en büyük toplama kampı Jasenovac, Sava ile Una nehirlerinin kesiştiği alanda bulunan bataklık arazilerin üstünde 1941’de Nazi müttefiki rejim tarafından kuruldu.
Jasenovac beş tutuklular kampından oluşan bir kompleksti. Bu kompleks, Üçüncü Reich’tan bağımsız bir rejim olan Hırvat Ustaşa hükümeti tarafından kuruldu, çalıştırıldı ve korundu.
Hırvat yetkililer, Ağustos 1941’in sonlarında Jasenovac kompleksinin ilk iki kampı Krapje ve Brocica’yı kurdu ancak bu iki kamp dört ay sonra kapatıldı.
Kasım 1941’de kurulan ve Nisan 1945’te dağıtılan Ciglana, Şubat 1942’de kurulan ve Nisan 1945’te dağıtılan Kozara ve 1941 yazından itibaren siyasi mahkumlar için toplama merkezi olan ve 1942 kışında kadınlar için bir toplama kampına dönüştürülen Stara Gradiska ise diğer üç kamptı.
“Balkanlar’ın Auschwitz’i”
Bu kamplarda şiddet, işkence ve cinsel şiddet gibi zorlu koşullar hakimdi. Jasenovac’a, “Balkanlar’ın Auschwitz’i” adı verilmekteydi ve Alman Nazi toplama kamplarından farklı olarak tutsaklar çoğunlukla bıçak, çekiç ya da baltalar kullanılarak elle öldürülürdü.
Korkunç koşulların hakim olduğu Jasenovac kamplarında, mahkumlara asgari düzeyde yiyecek verilirken kamp gardiyanları istedikleri zaman mahkumlara acımasızca işkence yapabilir ve öldürebilirdi.
Kamp 1945’te kapatıldı
Komünist lider Josip Tito komutasındaki Partizan Direniş Hareketi 1945 Nisan’ının sonlarında Jasenovac’a yaklaşırken, birkaç yüz mahkum kamp muhafızlarına karşı ayaklandı.
Mahkumların çoğu öldürülürken birkaçı kaçmayı başardı. Gardiyanlar, nisan sonlarında, son üç Jasenovac kampını dağıtmadan önce hayatta kalan mahkumların çoğunu öldürdü.
Partizanlar Mayıs 1945’in başlarında Jasenovac’ı ele geçirdi ve kamp böylece kapatıldı.
Jasenovac kampının Sırp, Hırvat, Yahudi ve Romanların öldürüldüğü yer olması dolayısıyla tüm kurbanlar, bu etnik grupların mensuplarınca her yıl törenlerle anıyor.
Sırplar ve Yahudilerden anma törenlerine katılmama kararı
Geçtiğimiz yıllarda, 22 Nisan’da düzenlenen anma törenleri, Hırvatistan’da yaşayan Yahudi ve Sırplar tarafından protesto edilmişti.
Hırvatistan’daki Sırp Ulusal Konseyi, İkinci Dünya Savaşı’nda Nazi Almanyası ile iş birliği yapan Hırvat Ustaşaların sloganı olan “Vatan için hazır” ifadelerinin, Jasenovac’ta Hırvat askerler için yapılan anıtın üzerine yazılması nedeniyle törene katılmayacağını açıklamıştı.
Hırvatistan ile Sırbistan arasında Jasenovac kampına “ziyaret” tartışması
Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic, Jasenovac toplama kampını ziyaret etmek amacıyla 17 Temmuz’da Hırvatistan’a gitme kararı almış ancak bu karar Hırvatistan tarafından engellenmişti.
Sırp lider Vucic’in, Hırvat yetkililere resmi bilgilendirmede bulunmadan Jasenovac ve Pokrac’ı ziyaret etmek istemesi üzerine iki ülke arasındaki ilişkiler gerilmiş, Hırvatistan Dışişleri Bakanı Gordan Grlic Radman, Vucic’in diplomatik ilişki protokollerini ihlal ettiğini belirtmiş ve ziyarete ilişkin bilgileri resmi olmayan yollar üzerinden öğrendiğini söylemişti.
Sırbistan’ın Zagreb Büyükelçiliğine nota gönderildiğini aktaran Grlic Radman şunları kaydetmişti:
“Her türlü ziyaretin resmi kanallar üzerinden bildirilmesi gerekir. Aksi bir durum Hırvatistan tarafından kabul edilemez. (Vucic’in) Ziyaret amacının savaş kurbanlarını ziyaret etmek değil, siyasi olduğu kanaatindeyim. Kurbanlar burada bir araç, amaç değil. Samimi bir ziyaret olduğuna inanmıyorum.”
Hırvat Bakan, tüm bu gelişmeler üzerine Vucic’in Hırvatistan’a girişinin yasaklandığını belirtmişti.
Sırp tarafından da açıklama geldi
Yaşananlar üzerine Sırbistan Dışişleri Bakanı Nikola Selakovic de basın toplantısı düzenleyerek, Hırvatistan’ın Belgrad Büyükelçiliğine nota gönderildiğini ancak teslim alınmadığını söylemişti.
Hırvatistan tarafından alınan kararın “korkunç” olduğunu dile getiren Selakovic, Sırbistan hükümetinin de karşı önlemler alacağını duyurmuştu.
Vucic, basın mensuplarına açıklamalarda bulunmuş ve “Tek amacımız Jasenovac kurbanlarını ziyaret etmekti.” diye konuşmuştu.
Daha önce hiçbir Sırp Cumhurbaşkanı’nın Jasenovac’ı ziyaret etmediğine de dikkati çeken Vucic, “Ziyaretimizle oradaki kurbanların hiçbir zaman unutulmadığını dile getirmek istedik.” demişti.
Vucic, Hırvatistan’la medeni ilişkilerin korunması adına gerekli adımlar atmaya devam edeceklerini de vurgulamıştı.
Sırp ve Hırvat medyası, Vucic’e Jasenovac yasağı getirilmesini manşetlerine yansıttı
Cumhurbaşkanlığı görevi süresince Jasenovac’a resmi ziyarette bulunmayan Vucic’in ülkede 3 Nisan’da yapılan seçimlerin ardından hükümet kurma çalışmalarının devam ettiği şu günlerde Hırvatistan’ı ziyaret etmek istemesi dikkati çekti.
Sırp medyası, Cumhurbaşkanı Vucic’in Hırvatistan’a girişine izin verilmemesi üzerine, “Ustaşalar Vucic’in Jasenovac’a gitmesini engelledi” manşetleri atarken bazı medya kuruluşları, Vucic’in bu eylemini “Dikkatleri iç siyasi meselelerden uzaklaştırmak” olarak adlandırdı.
Öte yandan Hırvat medyası ise Vucic’in bu eylemini, “Böylesi bir plan Jasenovac’a kaos tohumları ekmeye yönelik bir provokasyon niteliğindedir” şeklinde değerlendirdi.
