Küresel ağ CIVICUS Monitor, dünya genelinde 198 ülke ve bölgedeki sivil özgürlüklerin durumunu inceleyen en kapsamlı yıllık raporlardan biri olan “People Power Under Attack 2025” raporunu yayımladı.
Sırbistan’a ilişkin veriler ciddi bir uyarı niteliğinde: Ülke, “Engellenmiş (Obstructed)” kategorisinden daha ağır olan “Baskı Altında (Repressed)” statüsüne düşürüldü. Bu, temel vatandaşlık haklarında derin ve sistematik bir krizin göstergesi.
Protestoların sistematik olarak bastırılması ve ifade özgürlüğüne baskı
CIVICUS bulgularına göre Sırbistan’da protestolar sistematik biçimde bastırılıyor. Polis ve iktidarla bağlantılı gruplar tarafından şiddet, gözdağı ve kitlesel gözaltılar uygulanıyor.
Ek olarak, Ceza Kanunu’nda yapılması planlanan değişiklikler, yolların kapatılmasını suç sayarak barışçıl toplanma hakkını daha da kısıtlayacağı için ciddi endişe yaratıyor.
Rapor, ifade özgürlüğünün sürekli baskı altında olduğunu vurguluyor. Gazeteciler, aktivistler ve eleştirel sivil toplum örgütleri karalama kampanyaları, baskılar ve çalışma kısıtlamaları ile karşı karşıya. Aynı zamanda vatandaşların haklarını koruması gereken kurumlar giderek zayıflıyor ve baskı giderek bireylere ve gayriresmî gruplara yöneliyor.
Raporun yazarları, Sırbistan’da sivil alanın sürekli daraldığını, protestoların kriminalize edildiğini ve iktidarın sorumluluğu üstlenmek yerine vatandaşlara yüklediğini aktarıyor. Kurumların şiddeti, yolsuzluğu ve demokratik süreçlerin çöküşünü önleme kapasitesi giderek azalıyor.
Endişe verici küresel eğilimler
Rapor, Sırbistan’ın yalnız olmadığını; küresel ölçekte sivil özgürlüklerin gerilediğini ortaya koyuyor.
CIVICUS verilerine göre bugün 83 ülkede sivil özgürlükler ciddi şekilde kısıtlanmış durumda. 2020 yılında bu sayı 67 idi. Dünyanın yalnızca %7’si, tamamen “açık” sivil alana sahip ülkelerde yaşıyor; dört yıl önce bu oran yaklaşık %13 idi.
Geçen yıl boyunca 3.120 sivil özgürlük ihlali belgelendi. Küresel ölçekte en çok saldırı altında olan hak ifade özgürlüğü oldu.
Bu yıl durumun kötüleştiği ülkeler arasında ABD, Fransa, Almanya, İtalya, Gürcistan, İsrail ve Arjantin de yer alıyor. Yalnızca Gabon, Moritanya ve Senegal iyileşme gösterdi.
Bu değerlendirme Sırbistan için ne anlama geliyor?
Sırbistan’ın “Repressed – Baskı Altında” kategorisine alınması sadece istatistiksel bir not değil; CIVICUS’a göre derin bir kurumsal çöküşün işareti.
Protestolar giderek bir tehdit olarak görülüyor, demokrasi için gerekli bir mekanizma olarak değil. Yolsuzluk yapısal boyutlara ulaşıyor; yasalar vatandaşları korumak için değil, sınırlamak için uyarlanıyor. Suç grupları ve siyasi yapılar arasındaki bağlar daha da güçleniyor. Kamu alanı, eleştirel ve bağımsız seslere giderek kapanıyor.
Bu ortamda korku ve umutsuzluk artıyor; ancak aynı zamanda direniş de büyüyor. Öğrenciler, aktivistler, gazeteciler ve sıradan vatandaşlar aylarca süren protestolarla kötüye kullanımları ifşa ediyor ve siyasi/kurumsal sorumluluk talep ediyor./BALKAN POSTASI
