BiH Başkanlık Konseyi Üyesi, Macaristan’ın EUFOR’dan Çekilmesini Talep Etti
Bosna-Hersek Başkanlık Konseyi Üyesi Željko Komšić, 7 Mart’ta Avrupa Konseyi’ne resmi bir talepte bulunarak, Macar askeri birliğinin Avrupa Birliği’nin Bosna-Hersek’teki askeri misyonu (EUFOR Althea) kapsamından çıkarılmasını istedi.
“Sizlerden, EUFOR güçleri içinde yer alan Macar birliğinin yerine başka bir AB ülkesinden bir askeri birlik getirilmesini değerlendirmenizi rica ediyorum. Ancak, Dayton Barış Anlaşması gereği Bosna-Hersek’te askeri güç bulundurması yasak olan Hırvatistan hariç olmak üzere,” ifadelerini kullandı.
Komšić, bu talebine gerekçe olarak, Macaristan’ın üst düzey yetkililerinin, Milorad Dodik’e doğrudan siyasi ve ekonomik destek verdiğini öne sürdü. Dodik’in, Bosna-Hersek’in anayasal ve hukuki düzenini baltalamaya çalışan ve ülkeyi ve bölgeyi istikrarsızlaştıran ayrılıkçı politikalar izleyen bir aktör olduğunu vurguladı.
RS’nin Tek Taraflı Yasal Düzenlemeleri ve EUFOR’un Tarafsızlığı
Sırp Cumhuriyeti (RS) Ulusal Meclisi, 7 Mart’ta yürürlüğe giren yasalarla, Bosna-Hersek’in yargı ve soruşturma kurumlarının RS topraklarındaki yetkilerini tek taraflı olarak kaldırdı. Bunun üzerine üç Bosna-Hersek yetkilisi, bu yasaların anayasaya uygunluğunun değerlendirilmesi için Bosna-Hersek Anayasa Mahkemesi’ne başvuruda bulundu.
Komšić, Macaristan’ın Dodik’e verdiği desteğin özellikle hassas bir dönemde gerçekleştiğine dikkat çekerek, Dodik hakkında devam eden yargı sürecinin her türlü siyasi etki ve müdahaleden bağımsız olması gerektiğini vurguladı.
“EUFOR-Althea misyonu tamamen tarafsız olmalı ve yalnızca kendi yetki alanı çerçevesinde hareket etmelidir,” dedi.
Dodik, 26 Şubat’ta, Yüksek Temsilci’nin kararlarına uymadığı için Bosna-Hersek Mahkemesi tarafından bir yıl hapis cezasına çarptırılmıştı. Ancak bu karar henüz kesinleşmedi.
Macaristan ve RS Arasındaki Yakın İlişkiler
Dodik, ABD tarafından Bosna-Hersek’in istikrarını bozduğu gerekçesiyle yaptırımlara tabi tutulmuştu. Ancak AB’nin olası yaptırımları, Macaristan Başbakanı Viktor Orbán’ın vetosu sayesinde engellendi.
Macaristan, aynı zamanda, Srebrenica Soykırımı ile ilgili BM kararına karşı oy kullanan tek AB ülkesi olmuştu.
Macaristan ile Bosna-Hersek arasındaki son diplomatik kriz, 3 Mart’ta patlak verdi. Bosna-Hersek Savunma Bakanı Zukan Helez, Macaristan’a ait bir askeri kargo uçağının ülkeye iniş yapmasını yasakladı.
Bu sırada, Macaristan Dışişleri Bakan Yardımcısı Levent Magyar, Banja Luka’da Macar özel polis güçleri ile RS İçişleri Bakanlığı’nın ortak tatbikatını izliyordu ve burada Dodik hakkındaki mahkeme kararının “siyasi” olduğunu savundu.
Bu gelişmenin hemen ardından, Željko Komšić, Macar askerlerinin EUFOR misyonundan çıkarılması için girişimde bulundu.
Macaristan’ın RS’ye Sağladığı Ekonomik Destek
Sırp Cumhuriyeti, Macaristan’ın Eximbank’ından toplam 140 milyon avro kredi aldı. Bu krediler, bütçe açıklarının kapatılması ve borçların yeniden yapılandırılması amacıyla kullanıldı.
Buna ek olarak, Macaristan RS’ye 100 milyon avro yardım taahhüdünde bulundu. Bu yardımın bir kısmı, tarım makineleri ve ekipmanlarının satın alınması için kullanıldı.
EUFOR Nedir ve Hangi Yetkilere Sahiptir?
EUFOR, Avrupa Birliği’nin dünya genelindeki en büyük ve en uzun süreli askeri misyonudur.
Misyonun temel kararları, Avrupa Konseyi tarafından alınır ve hangi ülkenin ne kadar asker göndereceği konusunda AB üyesi ülkelerin savunma bakanları karar verir. Ülkeler, gönüllü olarak asker, teçhizat ve silah temin eder.
EUFOR’un operasyonları, Brüksel’deki NATO Müşterek Kuvvetler Karargâhı (SHAPE) bünyesinde bulunan bir komutan tarafından yönetilir. Şu anda bu görevde Fransız Korgeneral Hubert Cottereau bulunmaktadır.
EUFOR’un Bosna-Hersek’teki sahadaki komutanı ise Rumen Tümgeneral Florin-Marian Barbu’dur.
EUFOR’un “yürütme yetkisi” vardır, yani yerel güvenlik güçleri tarafından sağlanamayan istikrarın sağlanması için gerektiğinde güç kullanabilir. Bunun dışında, Bosna-Hersek Silahlı Kuvvetleri ile eğitim ve iş birliği çalışmaları yürütmektedir.
Bosna Savaşı’ndan hemen sonra ülkede 63.000 yabancı asker bulunuyordu. Bu sayı zamanla azaltılarak 600’e kadar düşürüldü. Ancak, Rusya’nın 2022’de Ukrayna’ya tam ölçekli işgal başlatması sonrası, EUFOR’un yedek birlikleri devreye sokularak Bosna’daki asker sayısı 1.100’e çıkarıldı.
Şu anda NATO ve AB ülkeleri başta olmak üzere toplam 24 ülkeden askerler EUFOR misyonunda görev yapmaktadır. Bu ülkeler arasında Türkiye, Arnavutluk, Moldova, Kuzey Makedonya, Şili ve İsviçre gibi AB üyesi olmayan ülkeler de yer almaktadır.
Almanya, 2023 yılında Bosna-Hersek’teki askeri varlığını yeniden artırarak EUFOR misyonuna geri döndü.
Dayton Barış Anlaşması’nın 1A Eki’ne göre, Bosna-Hersek Başkanlık Konseyi, Savunma Bakanlığı veya herhangi bir devlet kurumu, EUFOR’un kararlarını etkileyemez veya askerlerin ve teçhizatın hareketini engelleyemez.
