Saraybosna, İsviçre merkezli hava kalitesi izleme şirketi IQAir verilerine göre iki gün üst üste dünyanın en kirli şehri ilan edilmesinin ardından uluslararası medyanın odağına girdi.
Bosna-Hersek’in başkentindeki duruma Reuters da yer verdi. Haberde, hava kirliliğinin tehlikeli seviyelere ulaşması nedeniyle kanton yönetiminin acil önlemler almak zorunda kaldığı belirtildi.
Saraybosna Kantonu Hükümeti, hava kalitesine ilişkin uyarı yayımlayarak 3,5 tonun üzerindeki kamyonların, ayrıca AB standartlarını karşılamayan otomobil ve ticari araçların trafiğe çıkmasını yasakladı. Aynı zamanda açık alanlardaki şantiyelerde çalışmalar ve açık havada kamuya açık etkinlikler de durduruldu.
Bu önlemler, yaklaşık 350 bin nüfuslu şehirde günlerdir etkili olan yoğun sis ve smog nedeniyle hava kalitesinin insan sağlığı açısından tehlikeli seviyelere ulaşmasının ardından devreye alındı.
Uzmanlara göre kirliliğin başlıca kaynakları, kış aylarında çoğunlukla odun ve kömürle ısınan yaklaşık 40 bin hane ile yoğun trafik. Eko Akcija adlı çevre örgütünün temsilcisi Anes Podić, uluslararası yardımlar sayesinde yalnızca 500 haneye doğalgaz sobası verilebildiğini, buna karşın Saraybosna’da yaklaşık 180 bin aracın kayıtlı olduğunu vurguladı.
Sorunu ağırlaştıran bir diğer unsur ise Saraybosna’nın coğrafi konumu. Dağlar ve tepelerle çevrili bir çanakta yer alan şehir, yıllardır sıcaklık terselmesi (inversiyon) etkisi altında. Bu durum, araçlardan ve fosil yakıtların yakılmasından kaynaklanan kirletici parçacıkların soğuk hava ile birlikte yer seviyesinde hapsolmasına yol açıyor. Sisle birleştiğinde smog günlerce dağılmadan kalabiliyor.
Dünya Bankası verilerine göre Bosna-Hersek, Avrupa’da PM2.5 olarak bilinen ince partikül kirliliği açısından en yüksek seviyelere sahip ülkelerden biri. Bu kirliliğin yaklaşık yüzde 50’si hanelerde katı yakıt kullanımından, yüzde 20’si ise trafikten kaynaklanıyor.
Federal Hidrometeoroloji Enstitüsü’nden Enis Krečinić, PM2.5 için izin verilen yıllık ortalama sınırın yılda 100 günden fazla aşıldığını belirtti. Dünya Sağlık Örgütü verileri ise durumu daha da çarpıcı kılıyor: Bosna-Hersek, hava kirliliğine bağlı ölümlerde dünya genelinde beşinci sırada yer alıyor.
Dünya Bankası’nın tahminlerine göre, PM2.5 kaynaklı hava kirliliği Bosna-Hersek’te her yıl yaklaşık 3.300 erken ölüme neden oluyor ve bunun ekonomik maliyeti gayrisafi yurt içi hasılanın yüzde 8’inden fazlasına ulaşıyor.
Göğüs hastalıkları uzmanı Dr. Aida Forto, kirli havaya uzun süre maruz kalmanın, özellikle de ince partiküllerin, akciğer kanseri gelişimine katkıda bulunabileceği uyarısında bulundu. Forto, hamileler, çocuklar, yaşlılar ve kronik hastalığı olan kişilerin en riskli gruplar arasında yer aldığını vurguladı./BALKAN POSTASI
