Arnavutluk, Hırvatistan ve Kosova tarafından imzalanan askeri anlaşma, kıta genelinde savunma kabiliyetlerine ilişkin endişelerin arttığı bir dönemde Sırbistan’ı kızdırdı.
ABD’nin Avrupa güvenliğine verdiği desteğin geleceğine ilişkin endişeler artarken ve AB ülkeleri savunma harcamalarını arttırırken, Güneydoğu Avrupa’daki üç ülke bölgesel istikrarı arttıracağını söyledikleri bir askeri anlaşma imzaladı.
Arnavutluk, Kosova ve Hırvatistan savunma bakanları geçtiğimiz hafta Tiran’da bir araya gelerek savunma kapasitesini arttırmayı, askeri teknolojiyi geliştirmeyi ve ortak eğitim ve tatbikatlar yoluyla bölgesel birlikte çalışabilirliği geliştirmeyi amaçlayan ortak bir iş birliği bildirgesi imzaladılar.
Ancak yeni ittifak, Kosova’yı bağımsız bir devlet olarak tanımayan Sırbistan’da eleştirilere yol açtı. Kosova 2008 yılında, Sırp hükümet güçleri ile etnik Arnavut ayrılıkçılar arasındaki çatışmayı sona erdiren 78 günlük NATO bombardımanından neredeyse on yıl sonra bağımsızlığını ilan etti.
Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic, NATO üyesi olan Arnavutluk ve Hırvatistan’ın Kosova ile anlaşma imzalayarak bölgede bir “silahlanma yarışını” körüklediklerini söyledi.
“Bu bizim için zor bir durum ama onların mesajını anladık. Ülkemizi koruyacak, onları caydıracak ve bu güçlü saldırgan da dahil olmak üzere her türlü potansiyel saldırgana karşı her zaman başarıyla savunacağız,” dedi.
Sırp medya kuruluşlarına göre Vucic ve müttefiki Macaristan Başbakanı Viktor Orban, iki ülke arasında benzer bir ikili askeri anlaşma için görüşmelerde bulundu.
Vucic’in üçlü anlaşmayı eleştirmesinin ardından çarşamba günü X’e yazan Hırvatistan Savunma Bakanı Ivan Anusic, “Belgrad’a ne yapacağımızı sorma zamanı geçti,” dedi.
ABD Başkanı Donald Trump’ın Rusya ile yakınlaşması, NATO üyelerine harcamalar konusunda yönelttiği tehditler ve ABD’nin Avrupa güvenliğinin artık Washington’un ana odağı olamayacağı yönündeki uyarıları, savunma konusunu kıta genelinde ön plana çıkardı.
Ancak üçlü anlaşma, ABD’nin çekilme tehdidi giderek büyürken Güneydoğu Avrupa’daki savunma kabiliyetlerini ve askeri istikrarı gerçekten güçlendirecek mi, yoksa siyasi tansiyonu daha da yükseltebilecek bir sabotaj mı?
İçi boş bir anlaşma mı?
Kosova’nın eski AB entegrasyon bakanı Mimoza Ahmetaj’a göre üçlü anlaşmanın açık bir siyasi önemi var.
Euronews’e konuşan Ahmetaj, “Bu, iki NATO ülkesinin (Arnavutluk ve Hırvatistan) askeri tatbikatlarda Kosova’ya katılacağı ve NATO üyeliği yolunda Kosova’ya katkı ve destek sağlayacağı anlamına geliyor,” dedi.
Diğer diplomatik görevlerinin yanı sıra Kosova’nın Brüksel Büyükelçisi olarak da görev yapan Ahmetaj, “Olası siber saldırılara ve hibrit savaş saldırılarına karşı Kosova’yı destekleyecekler,” diye ekledi.
Priştine, Kosova Güvenlik Gücü’nü (KSF) 2028 yılına kadar bir orduya dönüştürmeyi düşünüyor.
1999 yılından bu yana uluslararası barışı koruma gücü KFOR ve Kosova’daki AB Hukukun Üstünlüğü Ofisi Misyonu (EULEX), BM yetkisi kapsamında ülkenin askeri koruma gücü ve polis ve yargıya destek olarak görev yapıyor.
Kosova’nın güvenlik güçlerinin geliştirilmesine Belgrad şiddetle karşı çıkıyor, zira Sırp siyasetçiler bunun Kosova’da, özellikle de kuzeyde kalan etnik Sırplarla çatışmayı körüklemek için kullanılabileceğini savunuyor.
Belgrad merkezli düşünce kuruluşu Stratejik Politika Konseyi İcra Direktörü Nikola Lunic, Arnavutluk, Kosova ve Hırvatistan arasında varılan anlaşmanın gerginliklerin arttığı bir dönemde bölgesel istikrarı göstermeyi amaçladığını ve en iyi ihtimalle sembolik olacağını söyledi.
“[Bu] boş bir belge. Hırvatistan ve Arnavutluk ittifak üyesi olduğu için NATO’nun ve bölgedeki silah kontrolünden sorumlu olan AGİT’in (Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı) onayına ihtiyaç duyacaktır,” dedi. “Aynı şey Sırbistan ve Macaristan arasında imzalanabilecek herhangi bir memorandum için de geçerli.”
Birlikte daha iyiyiz
Hırvatistan anlaşmaya taraf olan üç ülke arasında en güçlüsü ve hem NATO hem de AB üyesi olan tek ülke.
Hırvat savunma ve güvenlik uzmanı Igor Tabak, Hırvatistan’ın askeri endüstrisinin AB’nin ağır toplarına kıyasla küçük olmasına rağmen, güneydoğu Avrupa’da hâlâ hayati önem taşıdığını söyledi.
Obris web sitesinin kurucu direktörü Tabak, “Eğer Kosova gelecekte bir yerde ordu kurmaya başlarsa, (Hırvatistan) orada bir dayanak noktasına sahip olmak isteyecektir,” dedi.
“Çünkü Hırvatistan, AB’nin ReArm projesiyle bağlantılı olarak savunma sanayisini geliştirmeyi düşünüyor. Dolayısıyla, eğer ek üretim yapmayı başarırsak, yeni pazarlara ihtiyacımız olacak,” diye ekledi.
Bu ayın başlarında Avrupa Komisyonu, savunma yatırımları için 800 milyar euro’ya kadar bir kaynağı harekete geçirmeyi amaçlayan ve o zamandan beri Hazırlık 2030 (Readiness 2030) olarak adlandırılan Avrupa’nın Yeniden Silahlandırılması (ReArm Europe) planını açıkladı.
Sırbistan ve Hırvatistan, Rusya’nın 2022 başlarında Ukrayna’yı geniş çaplı işgalinden önce bile, son yıllarda yeni silah sistemleri edinmek için çabalıyorlardı.
1990’larda Yugoslavya’nın şiddetle parçalanması sırasında savaş halinde olan iki ülke 2010 yılında bir askeri iş birliği anlaşması imzaladı. Tabak, Belgrad ve Zagreb arasındaki ilişkilerin gerilmesine rağmen bu anlaşmanın hâlâ geçerli olduğunu söyledi.
“Alt-bölgesel silahlanma kontrolü anlaşmaları… bölgede hala uygulanmakta olan çok az sayıdaki rejimden biridir,” dedi.
