15 Temmuz’da, Çinli Zijin şirketi temsilcilerinin Başbakan Đura Macut ile Belgrad’da yaptığı görüşmenin ardından, şirketin Sırbistan’da yeni yatırımlar planladığı açıklandı.
“Zijin temsilcileri, ‘yeşil kalkınma’ konseptimiz doğrultusunda en gelişmiş teknolojileri kullanarak yatırımlar yapmayı planladıklarını ifade ettiler,” duyurusunu yapan Sırbistan Hükûmeti, söz konusu açıklamayı 15 Temmuz’da yayımladı.
Görüşmede ayrıca Madencilik sektörünün en yüksek çevresel standartlara uygun biçimde daha da geliştirilmesi konusu ele alındı. Başbakan Macut, “Şirket yetkililerini Bor ve Doğu Sırbistan’daki maden çevresinde çevre koruma kapasitesini güçlendirmeye” davet etti.
Çevre Endişeleri ve Tepkiler
Zijin’in Doğu Sırbistan’daki faaliyetleri, yerel halk ve çevreci gruplar tarafından uzun süredir “doğanın tahrip edilmesi” ve “çevresel zarar” iddialarıyla eleştiriliyor. Şirket ise bu iddiaları reddederek “çevresel standartlara uyduklarını” ve son yıllarda çevre koruma yatırımlarına 100 milyon dolardan fazla kaynak aktardıklarını bildiriyor.
Zijin’in Bor’daki Yatırım Geçmişi
- Aralık 2018’de stratejik ortaklık anlaşması kapsamında, eski “RTB Bor” (Rudarsko‐topioničarski basen Bor) tesislerinin çoğunluk hissesini alarak “Serbia Zijin Copper” adını alan Çinli Zijin Mining, Bor’daki bakır ve altın madenciliği faaliyetlerini devraldı.
- Ekim 2021’de Freeport‐McMoRan’dan Timoçka bölgesindeki Çukaru Peki madeninin alt zonundaki yüzde 30,6’lık hisseyi satın alarak Çukaru Peki bakır‐altın sahasını tamamen kontrol altına aldı. Şirket, bu alımla bakır rezervini 57,24 milyon tona, altın rezervini ise 1.889 tona çıkardığını açıkladı.
Yerel Tepkiler ve Hukuki Süreç
Temmuz 2025’te “Yenilenebilir Enerji ve Çevre” bölgesel sivil toplum örgütü RERI, Bor, Krivelj ve Slatina köylerinden on yerleşimciyle birlikte Zijin Copper’e, “yıllardır süren kirliliğin hava, su ve toprağı ciddi biçimde etkilediği” gerekçesiyle suç duyurusunda bulundu. Zijin ise bu iddiaların ardından “zararlı emisyonların önemli ölçüde azaldığını” vurgulayan değerlendirmeler paylaştı.
Ekonomik Boyut
- Çin firmaları son on yılda Sırbistan’ın en büyük ihracatçıları konumunda. 2023’te en büyük ihracatçı Zijin Mining (1,15 milyar €), ikinci sırada Serbia Zijin Copper (746,3 milyon €), üçüncü sırada Smederevo’daki demir‐çelik fabrikasıyla HBIS Group (549,1 milyon €) yer aldı.
- Sırbistan‐Çin serbest ticaret anlaşması 2024 ortasında yürürlüğe girdi; yaklaşık 20.000 üründe gümrük vergileri kaldırıldı.
- Sırbistan, AB üyesi ülkelerle birlikte Çin’in “Bir Kuşak Bir Yol” inisiyatifi kapsamındaki Orta ve Doğu Avrupa işbirliğine katılıyor.
- 2024’ün ilk yarısında doğrudan yabancı yatırımlarda Çin, AB’den sonra ikinci sırada, toplam yatırımların yarısını AB ülkeleri sağladı.
Siyasi ve Stratejik İşbirliği
2012’den bu yana hükûmette bulunan Sırp İlerici Partisi döneminde Sırbistan‐Çin işbirliği ekonomik, siyasi ve savunma alanlarında hız kazandı. Bu süreçte ABD ve AB’den zaman zaman “dengeli dış politika” uyarıları geldi.
2024 Mayıs’ında Pekin’deki ziyaretinde Çin Devlet Başkanı Xi Jinping ve Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vučić, “Yeni çağda ortak bir geleceğe sahip Sırbistan‐Çin topluluğu”nu oluşturma beyanını imzalamıştı.
Bu stratejik ortaklığı derinleştiren adımlar, hem ekonomik hem de çevre boyutuyla Sırbistan’ın gündemindeki öncelikli konular arasında yer alıyor.
