UNESCO Dünya Mirası Komitesi, 47. oturumunda Kuzey Makedonya heyetinin sunduğu; Ohri bölgesinin “tehlike altındaki miras” listesine alınması kararının askıya alınmasını talep eden değişikliği kabul etti. Buna göre, hükümetlere 1 Şubat 2026’ya kadar koruma tedbirleri hakkında rapor sunma şartı getirildi.
Komite, üçüncü kez Ohri’nin durumunu görüştü. Kuzey Makedonya ve Arnavutluk’tan 39 sivil toplum kuruluşu, bölgenin “tehlike altındaki miras” listesine alınmasını isteyerek, UNESCO denetiminde kapsamlı bir koruma-rehabilitasyon süreci başlatılmasını savunuyordu. Oylama sonrası sivil toplum örgütleri “karar karşısında dehşete düştüklerini” belirtti ancak mücadeleyi sürdüreceklerini vurguladı.
Üç uzman inceleme misyonu ile iki on yıllık uyarıya rağmen Komite, Ohri’yi koruma listesine almayarak “kurumsal ihmali” ödüllendiren bir tutum sergilediği eleştirilerine maruz kaldı. Sivil toplum örgütleri, “UNESCO’nun temel ilkeleri ruhuna aykırı bir karar” alındığını ve “ihmalin pekiştirildiğini” savunuyor.
Beklenen Etkiler
Eğer Ohri “tehlike altındaki miras” listesine alınsaydı:
- Kuzey Makedonya ve Arnavutluk, UNESCO’nun “istendik koruma düzeyi”ne dönmek için ayrıntılı düzeltici eylem planı hazırlamak zorunda kalacaktı. Bu, hem daha sıkı UNESCO denetimi hem de koruma fonlarına erişim anlamına geliyordu.
- Çevre ve kültür bakanlıkları, bölgedeki tüm inşaat, altyapı veya diğer müdahale faaliyetlerini yasaklayan özel düzenlemeler çıkarmak mecburiyetinde olacaktı.
Komite’nin Talepleri
Komite, Kuzey Makedonya’dan—Ohrid Gölü çevresindeki eski bataklık alan Studeniçko blato da dahil—tüm inşaat faaliyetlerini durdurmasını ve 2024 İzleme Raporu önerilerini yasalaştırmasını istedi. Ayrıca mevzuatı, ultrakurakoruma standartları (IUCN) uyumlu hâle getirmesi gerekli görüldü.
Siyasi Tartışma
Oylama öncesi iktidar ve muhalefet birbirini suçladı: Hükümet, önceki yönetimi “sistematik ihmal”le suçlarken, muhalefet “gerçek koruma adımı atılmadı” diyerek güncel yönetimi eleştirdi. UNESCO temsilciliği oturumunda ise Kuzey Makedonya heyeti, “tehlike listesi önerisini” geri çekmek için değişiklik sundu.
Sivil toplum örgütleri, 1998’den beri yapılan tüm plan ve projelere rağmen “özgün değerlerin yok edildiğini” söylüyor. Front 21/42’den Iskra Stojkovska, “Yetkililer on yıllardır önerileri yok sayıyor, hukuksuz yapılaşma sürüyor” diyor.
Yerel Talep
17 yerel STK ve 13 Arnavut STK ile Avrupa’dan 15 örgüt, Komite’ye ortak mektupla başvurarak Ohri’nin “tehlike listesine” alınmasını istedi. “Aksi hâlde Ohri’yi kendimiz yok ediyoruz” diyen gruplar, “yeni bir şansın zararlı projeler için bahane olmasından” kaygılı.
UNESCO Kararı
Komite, öneriyi askıya alarak Kuzey Makedonya ve Arnavutluk’a bir yıl süre tanıdı. Bu süre zarfında eyaletler:
- Mevcut ve planlanan altyapı projelerini durduracak
- Yasal düzenlemeleri IUCN ve UNESCO misyon önerilerine uygun hâle getirecek
- Doğayı, kültürel mirası koruyacak kalıcı mekanizmalar kuracak
Ohri’nin Önemi
1979’da Dünya Mirası, 2019’da da koruma alanı genişletilen Ohri Bölgesi, doğal ve kültürel değeriyle UNESCO listesine alınır. UNESCO statüsü, bölgeye uluslararası görünürlük, turizm geliri, fon sağlama ve hukuki koruma getiriyor.
Sivil toplum “22 yılda hiçbir somut adım atılmadı” derken, UNESCO üç kez “tehlike listesi” kriterlerini karşıladığını tespit etti. Ancak Komite “ek süre” vererek reform bekliyor.
Özetle
UNESCO, Ohri’yi “tehlike altındaki miras” listesine almadı; yerine 1 Şubat 2026’ya kadar yeni koruma önlemlerine dair rapor getirme koşulu koydu. Sivil toplum, “Yoksayarak değil, somut adımlarla koruma” talep ediyor.
