Eski Yugoslavya’dan ayrılan Balkan ülkelerinden Kuzey Makedonya, bağımsızlığının 32. yıl dönümünü, Avrupa Birliği’ne (AB) üye olma çabaları gölgesinde kutluyor.
Kuzey Makedonya, bağımsızlığından itibaren başta AB ve NATO üyesi olmak üzere kendine bazı stratejik hedefler belirledi.
NATO üyeliğine geçen yıllarda kavuşan ülke, bunun ardından geleceği için önemli olarak görülen AB üyelik sürecine odaklandı. Kuzey Makedonya, bu süre zarfında karşılaştığı birçok zorluk ve engelleri aşarak gelecek yıllarda AB’ye tam üye olmayı hedefliyor.
Bağımsızlık süreci
1990’lı yılların başında eski Yugoslavya’da siyasi ayaklanmalar ve çatışmalar meydana gelirken eski adıyla Makedonya da bu gelişmeler sonucunda bağımsızlığını ilan etti.
Ülkede 8 Eylül 1991’de bağımsızlık referandumu düzenlendi ve halkın yüzde 95,3’ü ülkenin bağımsızlığı lehine oy kullandı.
Bağımsızlığının ilan edilmesi sonrasında başta Türkiye ve Bulgaristan olmak üzere pek çok ülke, o döneminki adıyla Makedonya’nın bağımsızlığını tanıdı.
Bağımsız Makedonya’nın ilk Cumhurbaşkanı Kiro Gligorov olurken ülke, 26 Nisan 1992’de de kendi para birimi dinara kavuştu, aynı yılın ağustos ayında da kendi ordusunu kurdu.
Makedonya, 8 Nisan 1993’te Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulunda yapılan oylamada oy birliğiyle BM üyeliğine kabul edilse de güney komşusu Yunanistan’ın itirazı sonucu geçici referans olarak “Eski Yugoslavya Cumhuriyeti Makedonya” adıyla üyeliğe alındı.
İsim değişikliği
İki komşu ülke Makedonya ile Yunanistan arasındaki isim sorununun çözüme kavuşturulması için müzakereler yıllarca kesintilere uğrasa da farklı zamanlarda devam etti.
BM arabuluculuğunda yapılan müzakerelerinin ardından iki ülke arasında Haziran 2018’de Prespa Anlaşması imzalandı.
İsim sorununun çözümü ve stratejik partnerlik anlaşması olarak bilinen anlaşmaya göre, Makedonya adını “Kuzey Makedonya” olarak değiştirecekti, bu kapsamda referandum Eylül 2018’de yapıldı.
Referandumda “Makedonya ve Yunanistan arasındaki anlaşmayı kabul ederek AB ve NATO üyeliğine var mısınız?” sorusu yöneltilen halkın yüzde 91,46’sı “evet” oyu kullandı.
Muhalefetin boykot ettiği oylamaya katılım yüzde 36,91’de kaldı.
NATO üyeliği
Gelişmelerin ardından Kuzey Makedonya ismini alan ülkenin Avrupa-Atlantik entegrasyonu önünde engel olan çeyrek asırlık isim sorunu da çözülmüş oldu.
İlk kez 1999’daki Washington Zirvesi’nde NATO üyeliğine aday olan Kuzey Makedonya, Prespa Anlaşması’nın ardından ilk olarak Temmuz 2018’de NATO’dan katılım müzakerelerine başlama daveti aldı.
NATO ülkeleri, Kuzey Makedonya’nın NATO’ya katılım protokolünü Şubat 2019’da imzaladı ve bu protokolün üye devletlerin meclislerinde onaylanma sürecinin ardından Kuzey Makedonya 27 Mart 2020’de, NATO’nun 30. üyesi oldu.
AB müzakereleri
Kuzey Makedonya Başbakanı Dimitar Kovaçevski, eski Başbakan Zoran Zaev’in Ekim 2021’de hem parti hem başbakanlıktan istifa etmesinin ardından göreve gelirken yeni hükümet, Ocak 2022’de Meclisten güvenoyu aldı.
Kovaçevski, Temmuz 2022’de hükümetinin, ülkesinin AB ile üyelik müzakerelerine başlamasına olanak sağlayacak Fransa’nın önerisini onayladığını bildirdi. Öncesinde ise Makedon muhalefet partisi İç Makedon Devrimci Örgütü-Makedonya Ulusal Demokratik Birliği (VMRO-DPMNE) öncülüğünde ülke genelinde günlerce protestolar düzenlendi.
Kuzey Makedonya ve Arnavutluk, 19 Temmuz 2022’de AB ile katılım müzakerelerine başladı, ilk hükümetler arası konferans gerçekleşti.
2005’te “aday ülke” statüsü verilen Kuzey Makedonya, Bulgaristan ile imzalanan ikili protokolden kaynaklanan gerekli anayasal değişikliklerinin yapılmasının ardından AB üyeliği için fasılları açmaya başlayacak.
Anayasa değişiklikleri
Kuzey Makedonya Meclisi’nde, ülkenin AB üyelik sürecine yönelik anayasa değişikliğini tartışmaları 18 Ağustos’ta resmen başladı.
AB ile geçen yıl ilk hükümetler arası konferansı yaparak katılım müzakerelerine başlayan Kuzey Makedonya’nın, diğer hususların yanı sıra Bulgarları, anayasasına dahil etmesi gerekiyor.
Bulgarları anayasaya dahil etmeden AB ile fasıl açamayan Kuzey Makedonya’da bunun gerçekleşmesi için de 120 sandalyeli Meclisin 3’te 2 çoğunluğuna, yani 80 milletvekiline ihtiyaç var.
Anayasa değişiklikleri tartışmalarının başladığı meclis oturumunda konuşan Başbakan Dimitar Kovaçevski, anayasa değişikliği için yapılan teklifin, aylarca süren tamamen açık, şeffaf ve siyasi bir tartışmanın sonucu olduğunu söylemişti.
Kovaçevski, anayasada yer alan “Kuzey Makedonya vatandaşları; Makedon, Arnavut, Türk, Ulah, Sırp, Romen, Boşnak” ifadesine, “Bulgar, Hırvat, Karadağlı, Sloven, Yahudi ve Mısırlı” milletlerinin de ekleneceğini açıklamıştı.
AGİT Dönem Başkanlığı
Kuzey Makedonya, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Dönem Başkanlığını, Avusturya’nın başkenti Viyana’da 12 Ocak’ta düzenlenen resmi oturumda Polonya’dan devralmıştı.
AGİT Dönem Başkanlığını devralan Kuzey Makedonya’nın Dışişleri Bakanı Bujar Osmani, “2023 için AGİT Dönem Başkanlığını üstlenmek büyük bir sorumluluk ve onurdur. Amacımız, insanların yararı ve ihtiyaçları doğrultusunda Helsinki Nihai Senedi’nin ilkelerine odaklanmak olacaktır.” ifadelerini kullanmıştı.
