Sırbistan’ı sarsan silahlı saldırılar üzerine suç dünyasını öven, şiddet dozu yüksek reality şovlara tepki arttı.
Sırbistan televizyonlarında dayak yiyen kadınlardan namlu ucunda tehditlere kadar birçok sahne dizilerde değil, gerçek hayatı aktaran programlarda sıklıkla yer alıyor ve ilgiyle izleniyor.
Kötü şöhretli gangsterleri ya da savaş suçlularını üne kavuşturan, sebepsizce şiddetin sergilendiği “reality şov” tarzı programlar, ülkede geçen haftalarda yaşanan silahlı saldırılar üzerine tepki toplamaya başladı.
Pink TV’de ülkenin en popüler programlarından olan Zadruga’nın 2021’de yayınlanan bir bölümünde izleyiciler hapisten çıkan bir hükümlünün bir kadını bilincini kaybedene kadar boğduğunu seyretti.
44 yaşındaki Belgratlı Dejan Injac, kızlarının bu şovlardaki kişileri birer suçlu olarak görmeyip televizyon yıldızı sandığını belirtti. Bu programların yayından kaldırılması için toplu protesto eylemlerine katılan Injac “Bunların yasaklanmasını istiyorum. Bu kadar basit. Bu insanlar rol modeli olamaz.” diye konuştu.
İnjac bu görüşünde yalnız değil. Önce bir ilkokulda, ardından da bir karayolunda yaşanan silahlı saldırılarda toplam 17 kişinin hayatını kaybetmesi üzerine bu tür televizyon şovlarının yasaklanması için on binlerce kişi sokağa döküldü.
Suç kültürü
Sırbistan’da suç kültürü uzun zamandır bir geçim kaynağı olarak görülüyor. Organize suç örgütleri Yugoslavya’nın 1990’larda parçalanması sırasında ekonominin büyük bölümünde kontrolü ele geçirdi. Öte yandan Batı’nın yaptırımları da sıradan halkı temel ihtiyaçları için karaborsaya itti.
Gangsterler ve paramiliterler savaş yıllarında ülke genel anlamda zorluk çekerken zenginleşti. Bu da halkın gözünde refah ve organize suç arasında güçlü bir bağ olduğu anlayışını pekiştirdi.
Bu durumu eleştirenler gangsterlerin hala nüfuz sahibi olduğunu belirtiyor. Suç dünyası üyelerinin hırpani yaşamlarının televizyon programları ile eğlence olarak doğrudan halka sunulması bu durumu perçinledi.
Bir tahmine göre ülkenin en popüler televizyon kanallarından ikisinde yayınlanan programların yüzde 60’ı sürekli şiddet içeriyor.
Bu programların yasaklanmasını savunan avukat Sano Manojlovic “Şiddet, suç ve kadın düşmanlığını doğrudan teşvik ediyorlar, bu da sosyal medyaya ve daha sonra tüm topluma yayılıyor.” dedi.
Manojlovic’e göre “psikolojik sorunları ve suç geçmişleri olan katılımcıların bu tür ortamda ne yapacakları” biliniyor ve bu nedenle özellikle seçiliyor.
Siyaset ve şiddet
Saldırılar ve protestoların ardından geri adım atan yayıncılar bu tür programları kesmeye başladı. Zadruga’nın yayınlayan kanal Pink TV, saldırıların kurbanları için duydukları derin acı ve saygıdan dolayı programın yayınını “geçici” olarak durdurdu.
Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic protestolar karşısında meydan okumaya devam etti ve gösterileri sağcı popülist hükümetini itibarsızlaştırmayı amaçlayan “siyasi” bir oyun olarak nitelendirdi.
Vucic bu hafta katıldığı bir televizyon programında “Reality şovlar hakkında konuşmaya hazırız… Ama onlar benim kellemi istiyorlar. Bunun dışında hiçbir şey istemediler.” diye konuştu.
Muhaliflerin ülkenin suç unsurları ile yakın bağlarını sürdürmekle suçladığı Vucic uzun zamandır agresif ifadeleriyle dikkat çekiyor.
Kendisi ve partisi düzenli olarak muhaliflerini ve yabancı rakiplerini parlamentodaki oturumlarda “ayak takımı”, “hırsız” ve “pedofili” ifadeleriyle tanımayarak aşağılıyor.
Bu yaklaşıma tepki duyan emekli psikoloji profesörü Miklos Biro “Şiddet Sırbistan’da baskın bir iletişim biçimi haline geldi – sadece reality şovlarda değil. Muhaliflerin yok edilmesi gerektiğine dair sürekli siyasi mesajlara maruz kalıyoruz.” diyen konuştu.
Belgrad Üniversitesi profesörü Jelena Djordjevic, hükümet yanlısı kanallarda yayınlanan reality şovların, saldırganlığın büyük ölçüde ödüllendirildiği mevcut siyasi iklimle uyumlu olduğu görüşünde. Djordjevic’e göre bu tür programlar eğitimsiz, yalnız ve umutsuz seçmeni bilerek ve stratejik olarak hedef alıyor.
