Dr. Taner GÜÇLÜTÜRK*
Türkiye Cumhurbaşkanlığı himayelerinde düzenlenen Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı (YTB) Türkiye Mezun Ödülleri programında eski Yugoslavya ve Kosova’nın ilk Türk bilimi doktoru ve ilk Türkiye mezunlarından BALTAM Genel Başkanı, Türkolog Prof. Dr. Nimetullah HAFIZ’a bugüne kadar Balkanlar’da Türkoloji bilimi, Türkçe yüksek eğitim/öğretiminin kuruluşu, Türk dili, edebiyatı, milli kimliği, yayın-basını, kültür ve eğitiminin yaşatılması, geliştirilmesi göz önünde bulunarak, Türk eserlerinin korunmasında emek vererek yayın yapan, onlarca nesli yetiştiren, yüzlerce eser bırakan, nice Osmanlıca el yazma eseri yok olmaktan kurtaran, Balkanların en büyük, değerli Türkoloji-Balkanoloji kütüphanesini oluşturarak, ilklerin altında imzası bulunan, zorlukları göğüslemiş başarılı, örnek isimlerden biri olarak, bugüne kadar sunduğu üstün ve takdire değer hizmetlerinden dolayı “YAŞAM BOYU ONUR ÖDÜLÜ”nü T.C. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Sayın Fuat OKTAY takdim etti. Ödül törenine, Yükseköğretim Kurulu (YÖK) Başkanı Prof. Dr. Erol Özvar, Kültür ve Turizm Bakan Yardımcısı Serdar Çam, YTB Başkanı Abdullah Eren ve 60 ülkeden 200 mezun katıldı.
“Evinize hoş geldiniz, Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın en kalbi selamlarını iletiyorum” diyerek konuşmasına başlayan Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, “Türkiye’de öğrenim görmek, kendinizi evinizde hissederek dünyaya açılabilmektir. Binlerce yıllık kültürlerin yoğrulduğu bu topraklardan eğitim vesilesiyle geçmek, Anadolu’nun bir parçası olmak, tarihe tanıklık etmektir. Türkiye’yi tanımak, kültürüne aşina olmak kadar buradan kendi köklerine ve ülkesine bakarak daha geniş bir medeniyet tasavvuruna kavuşmaktır. Türkçe gibi birleştirici bir gücümüz ve Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan liderliğinde tüm gönül coğrafyamızı bağrına basan Türkiye’miz var. Yurt dışı ziyaretlerimde anadili gibi Türkçe konuşan Türkiye mezunları ile karşılaştığımda gurur duyuyorum” diye konuştu. Oktay, TİKA, Yunus Emre Enstitüsü, Maarif Vakfı ve mezunların evi olan YTB’nin her zaman mezunların yanlarında olacağını söyledi.
Eren: “Hiçbir Ülkeye Nasip Olmayacak Ölçüde İnsan Kaynağı Olacak”
Türkiye’nin yurt dışında başka hiçbir ülkeye nasip olmayacak ölçüde ciddi bir insan kaynağına sahip olacağına dikkat çeken YTB Abdullah Eren, “Bu çalışmalar gönül birlikteliğini somut ve teknik işbirliğine çevirecek. ‘Türkiye Türkiye’den büyüktür, daha adil bir dünya mümkündür’ sözüyle son 10 yıldır, başta soydaş ve akraba topluluklar coğrafyası olmak üzere, diğer coğrafyalarda da Türkiye’nin bu iddiasını gerçekleştirmek adına ciddi bir kitlenin olduğunu görüyoruz. Türkiye’nin yurt dışında başka hiçbir ülkeye nasip olmayacak ölçüde ciddi bir insan kaynağı oluşmuş olacak”, dedi.
Özvar: “Türkiye’ye İlgi Gittikçe Artıyor”
Yükseköğretim Kurulu (YÖK) Başkanı Prof. Dr. Erol Özvar da konuşmasında Türkiye’deki üniversitelere ilginin gittikçe artığının altını çizerek “Uluslararasılaşmanın ve öğrenci hareketliliğinin gittikçe arttığı bir dünyada üniversitelerimiz fevkalade ilgi görmekte ve uluslararası öğrenci sayılarımız gün geçtikçe artmaktadır. Bugün Türkiye’deki yükseköğretim kurumlarımız dünyanın hemen her ülkesinden gençlerimiz için cazip bir tercih haline gelmektedir. Türkiye, 2000 yılında yaklaşık 18 bin uluslararası öğrenciye ev sahipliği yaparken 2022 yılı itibarıyla 198 ülkeden 300 binden fazla uluslararası öğrenciye ev sahipliği yapmanın haklı gururunu yaşıyor” dedi.
Türkoloji alanında yaptığı çalışmalarda adeta markalaşan Kosova’dan Prof. Dr. Nimetullah Hafız Yaşam Boyu Onur Ödülüne layık görüldü. Protokolün konuşmaları ardından ilk olarak Prof. Dr. Nimetullah Hafız’ın YTB tarafından çekilen portresi ve başarı öyküsü belgeseli gösterildi. Belgesel, “Bazı insanlar vardır yaptıkları büyük işleri anlatmaya çekinen; bazı filimler vardır o insanları hakkıyla anlatmaya yetmeyen…” sözleriyle başladı. Belgeselin sonunda da, “Nimetullah Hafız 84 yaşında. Eşi Tacida Hanım’la birlikte Prizren’de mütevazi bir yaşam sürüyor. Hafız’ın en büyük hayali 71 yılını verdiği Türkoloji araştırmalarını ve evinde muhafaza ettiği 35 bini aşkın kitabı gelecek nesillere miras olarak bırakacağı bir kütüphane kurmak” olduğu vurgulandı. Belgesel gösteriminin ardından konuşma yapması için alkışlar eşliğinde kürsüye davet edilen Prof. Dr. Nimetullah Hafız, tüm zorluklara rağmen yüzlerce öğrenci yetiştirdiklerini anlattı.
Hafız: “Yüzlerce Öğrenci Yetiştirdik”
BALTAM Genel Başkanı Prof. Dr. Nimetullah Hafız konuşmasında diğerleri arasında, “Öncelikle Türkoloji sevdasıyla geçen yaşamımızın altmış yılı aşkın süresince, Türk kültürüne yapmış olduğumuz katkıları değerli bularak, bir Türkiye mezunu olarak beni bu ödüle layık gören başta YTB Başkanı Abdullah Eren Bey’e ve tüm YTB görevlilerine sonsuz teşekkür ederim. Sizlerle buluşmaktan son derece mutluluk duyduğumu belirtmek isterim. Bendeniz anavatanım Türkiye Cumhuriyeti’nin oldukça uzağında, Balkanların en önemli Türk kültür merkezlerinden biri olarak bilinen Prizren şehrinde 1939 yılında doğdum. Lise sonrası Priştine’de, sekiz yıllık “Meto Bayraktar” okulunda Türk dili dersleri verirken tanıştığım Türkoloji sevdası halen devam etmektedir.
Kosova Kültür Bakanlığından almış olduğum dört aylık bursla Türkiye’ye gelip İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde değerli hocam Prof. Dr. Faruk Timurtaş nezaretinde “Prizren Türk Halk Edebiyatı Metinleri ve Ağız Hususiyetleri” başlıklı doktora tezimi tamamlayarak, Eski Yugoslavya döneminde Türkiye Cumhuriyeti’nde Kosovalı ilk Türk doktoru unvanını almış olmanın yaşamımda farklı bir ufuk açtığını belirtmek isterim. Buna ne kadar sevindiğimi ne kadar gururlandığımı anlatamam. Bu nedenle, 45 yıl sonra bile olsa huzurunuzda Türkiye Cumhuriyeti’ne teşekkür etmek en büyük borcumdur.
Geçen bunca zaman içerisinde, üniversitelerde yaptığımız çalışmaların yanında, bizler için ayrı bir onur kaynağı olan Balkanlardaki Türk halk edebiyatı metinlerini derlemek, Osmanlı döneminde yazılmış yazmaları yok olmaktan kurtararak yazmaları derlemek ve yazarlar hakkında bilgiler edinmek ve yayımlamak için eşim Prof. Dr. Tacida Hafız ile birlikte, Prizren’de 2001 yılında kısa adı BALTAM olan Balkan Türkoloji Araştırmaları Merkezi’ni kurduk. Merkez olarak Türk tarihi, Türk dili, Türk edebiyatı konularıyla ilgili kendi kısıtlı olanaklarımızla Türkçe, Almanca, Boşnakça ve Sırpça 31 kitap bastık ve basmaya halen devam ediyoruz.
Yugoslavya’nın dağılma sürecinde ve öncesinde Kosova Türk’ü olarak yaşadığımız tüm zorluklara rağmen Türk kültürüne hizmet etmek adına bugüne kadar yüzlerce öğrenci yetiştirdik, binlerce eser topladık, altı uluslararası sempozyum düzenledik ve mart ayında 38. sayısına ulaşacak olan “Baltam Türklük Bilgisi” dergisini çıkardık. Yapılan bunca çalışmaların ardından, bu yaşta, böyle güzide bir topluluk karşısında olmaktan son derece kıvanç duyduğumu belirtmek isterim. İyi ki Türkiye Mezunları ailesinin bir üyesiyim, iyi ki buradayım, iyi ki varsınız… Tekrar sağ olun, var olun”, diye konuştu.
Belgesel gösterimi ve konuşmalar ardından Prof. Dr. Nimetullah Hafız’a YTB’nin “Yaşam Boyu Onur Ödülü”nü Türkiye Cumhurbaşkanı Yardımcısı Sayın Fuat Oktay takdim etti. Oktay ödülü takdim ederken, “Nimetullah Hocamızı, sizleri tanıdıktan sonra, evet bu çok değerli bir ödül olabilir ama hiçbir ödül sizin yaptığınız çalışmaları kıymetlendirecek derecede büyük olamaz. Muhteşemsiniz! Yüreğinize sağlık. Ama bu ödülü de kabul ederseniz bizi çok mutlu edersiniz. Nimetullah Hocamdan ve çok değerli eşleri hanımefendiden sonra bize söyleyecek bir şey kalmadı aslında. Söylenecek her şeyi özetlediler. Ben tekrar her şey için yürekten teşekkür ediyorum”, dedi.
“Türkiye denince benim aklıma minnettar olmaktan ve sevgiden başka bir şey gelmiyor”
Gazetecilik ve Medya Alanında ise Eran Hasipi ödülünü aldı. Hasipi, “Bugün Türkiye istikametinden döndürülemeyecek bir şekilde bir süper güç olma yolunda ilerliyor. Yolu Türkiye’yle kesişmiş herkes de canı gönülden bunu destekliyor; çünkü Türkiye sadece mazlumların sığınağı değil, Türkiye aynı zamanda “bu dünyada bir şeyleri değiştirebilir miyim?” diyenlerin de adresi” ifadelerini kullandı.
Ekonomi ve Girişimcilik Alanında ödülü Moğalistan’dan Darkhanbaatar Chimedtseren, Kültür ve Sanat ödülünü ise Tayland’dan Dr. Wasamon Sanasen aldı. Akademik ve Bilimsel Çalışmalar alanında da İranlı Prof. Dr. Reza Farshbaf Pourabad ödülü layık görüldü.
Nimetullah HAFIZ, 1939 yılında Prizren’de doğdu. 1963 yılında Belgrad, ardından Saraybosna Üniversitesi Şarkiyat Bölümü’ne geçiş yaparak, bu bölümden mezun oldu. Priştine’nin “Meto Bayraktari” İlkokulunda sekiz yıl ders verdi. Kosova Türk çağdaş edebi yaratıcılığının ilk kuşak yazarlarından biri olan Hafız, 1976 yılında, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde, “Prizren Türk Halk Edebiyatı Metinleri ve Ağız Hususiyetleri” konulu teziyle doktorasını yaparak, Kosova Türklerinin ilk Türk dili doktoru ve ilk Türkiye mezunudur. “Doğru Yol” Türk Kültür Sanat Derneği “Nazım Hikmet” Edebiyat Kolu adını aldıktan sonra ilk başkanı olarak İkinci Dünya Savaşı sonrasında Atatürk’e adanmış ilk anma akademisini düzenleyen Hafız, Prizren Eski Eserleri Koruma Kurumu’nda görev yaptığı sırada, Prizren bölgesinde yok olmaya yüz tutmuş Osmanlı-Türk tarihine ait eserleri değerlendirip, onları yok olmaktan kurtararak koruma altına alınmasını sağladı. 1974 yılında Priştine Üniversitesi Felsefe Fakültesi, Şarkiyat Bölümü’nün ilk kurucu kadro öğretim görevlileri arasında yer aldı, fakat Kosova’da Türk eğitimine en büyük katkısı 1988-1989 yılında Priştine Üniversitesi, Filoloji Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nü kurmak oldu. 2000 yılından sonra eşi Prof. Dr. Tacida Zubçeviç Hafız ile birlikte Prizren’de Balkanlarda ve Güneydoğu Avrupa’nın ilk Türkoloji Araştırmaları Merkezi olan BAL-TAM (Balkan Türkoloji Araştırmaları Merkezini) ve Yeni Pazar Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nü kurdu. Prof. Hafız, aynı zamanda 1991 yılında Priştine Üniversitesi Prizren Yüksek Pedagoji Okulu’nda Türkçe Sınıf Öğretmenliği Bölümünün kurucusu, 2000 yılında yeniden Prizren Eğitim Fakültesi Türkçe Bölümünün kurucu heyeti başkanlığını yaptı. Yugoslavya’da, Kosova-Priştine’de Türkçeyi ‘Dünya Dili’ olarak okutulmasını sağladı. Kosova’da İkinci Dünya Savaşı sonrası Türk dili, edebiyatı, tarihi, kültüroloji, sanat tarihi ve halk bilimi alanlarında ilk bilimsel araştırmaları gerçekleştirdi, bu alanlarda bilimsel incelemelerin temellerini attı.
Prof. Hafız, Türkiye’de Ankara Üniversitesi, Almanya’da Mainz Gutenberg ve Freiburg Albert-Ludwigs Üniversiteleri, Kazakistan’da Ahmet Yesevi Üniversitesi’nde araştırma ve incelemeler gerçekleştirdi, konuk öğretim üyesi olarak görevlerde bulundu. Dil, kültür, halk bilimi, edebiyat, tarih çok sayıda bilim araştırması, inceleme kitabı ve makalesi yayınladı. “ÇEVREN” ve “BAL-TAM TÜRKLÜK BİLGİSİ” dergilerinin editörlüğünü yaptı, çok sayıda gazete ve derginin yazı kurulunda yer aldı, “Yeni Dönem” Gazetesi’nde yazı kurulu başkanlığı yaptı. Prof. Hafız, BAL-TAM (Balkan Türkoloji Araştırmaları Merkezi) kurumu çerçevesinde, yirmi üç yıldan bu yana senede iki defa yayınlanan BAL-TAM Türklük Bilgisi Dergisi ile kitap yayıncılığının editörlüğünü yapmakta, uluslararası sempozyum bildiri kitaplarını hazırlamaktadır. BAL-TAM’ın kurucu ve daimi başkanı Prof. Hafız, bugüne kadar çok sayıda sempozyum, kongre, panel ve bilim toplantılarına katıldı, onlarca ödüle layık görüldü. Prof. Hafız, en son Türk Kültürü Araştırmaları Vakfı ve Türkiye Yazarlar Birliği tarafından, yaşam boyu üstün başarı ödüllerine de layık görüldü. Hafız, 7-8 Aralık 2018 tarihinde Antalya’da Türk-Eğitim Sen öncülüğünde ve Uluslararası Avrasya Eğitim Sendikaları Birliği tarafından düzenlenen “2. Uluslararası Eğitim ve Sosyal Bilimler Kongresi” kapsamında “Türk Dünyası Hizmet Ödülüne” layık görüldü. Hafız en son, 2019 Uluslararası TÜRKÇEM Dergisi Yılın Ödülü ve 2019 yılı Kosova Türk Yazarlar Derneği tarafından da “Suzi Çelebi” Edebiyat ödüllerine de layık görüldü. T.C. Kültür Bakanlığı tarafından yaşam öykülerini konu alan “Balkanların Hafızası” belgeseli ilk üçe girdi. 2022 yılında KIBATEK Edebiyat Ödülünü aldı.
Hafız, 1964 yılında “Birlik” yayınlarından çıkan çocuklara yönelik şiirleri “Günaydın” adlı şiir kitabıyla 60’lı kuşağın ve Kosova Türk çağdaş edebiyatı yaratıcılığının öncüleri arasında yer aldı. İkinci baskısı tekrar 1973 yılında “Birlik” yayınlarından çıkan “Günaydın” şiir kitabına Hafız yeni şiirlerini de ekler. Hafız’ın büyüklere yönelik ikinci eseri “Ana Kucağı” adlı şiir kitabı 1983 yılında “Birlik” yayınlarından Üsküp’te yayımlandı.
Akademik çalışmalarla da gündemde kalan Prof. Hafız, Yrd. Doç. Dr. Dilek Yalçın Çelik’in deyimiyle, “Kosova’da Türkoloji ilmini, akademik anlamda başlatan, temellerini atan, Üniversite eğitimi sistemli hale getiren kişidir”. Başlıca araştırma, inceleme, bilimsel eserlerinden kimileri, Yugoslavya Türk Şiirinde Atatürk (1983, Ankara), Yugoslavya Türk Edebiyatında Devrim Şiirleri (1984, Üsküp), Kosova Türk Halk Edebiyatı Metinleri (1985, Priştine); Yugoslavya Türk Halkı Şiirinde Tito (1985, Üsküp), Âşık Ferki Hayatı ve Eserleri (1986, Prizren), Bulgaristan’da Çağdaş Türk Edebiyatı Antolojisi[1] I, II, III(1988-1989, Ankara), Yugoslavya’da Çağdaş Türk Edebiyatı Antolojisi I, II ve III (1989, Kültür Bakanlığı Yayınları-Ankara), Makedonya Türk Halk Edebiyatı Metinleri (1989, İstanbul), Bulgaristan’da Türk Halk Edebiyatı Metinleri I, II (1990, Ankara), Rıza Mollov Hayatı ve Eserleri(1999, Ankara), Yusuf Kerim Hayatı ve Eserleri (2006, Prizren), Sabri Tata Hayatı ve Eserleri (2010, Prizren), Karadağ Ordusu (2012, Prizren), Prizrenli Tecelli Divanı (2012, Prizren), Şükrü Dilege Hayatı ve Eserleri (Devr-i Hayatım ve Balkan Harbi ve Harbi Umumi) (2014, Prizren), Zübdet’ül-Vekâyi (Şemsettin Sami Bey’in Yayınlanmamış Eseri – Tarih-i Romaiyyin) (2014, Prizren), Şükrü Dilege Hayatı ve Eserleri (Devr-i Hayatım ve Balkan Harbi ve Harbi Umumi) tıpkı basım (2017, Prizren), Hacı Ömer Lütfü’-“TEVARİH” (2018, Prizren), Sancaklı Türk şairi “Derviş Ahmed Gurbi Hayatı ve Eserleri” (2018, Prizren)…vb.
BAL-TAM Balkan Türkoloji Araştırmaları Merkezi’nin başkanlığını yürüten Prof. Hafız, bugüne kadar BALTAM Türklük Bilgisi adındaki Avrupa’nın dili Türkçe tek Türkoloji bilimi dergisinin 38 sayısını yayınladı, BALTAM’ın kitap yayınları çerçevesinde şimdiye kadar farklı müelliflere ait 30’un üzerinde edebi ve Türkoloji bilimi eserini gün yüzüne çıkardı. Ayrıca Prof. Hafız’ın bibliografyasında iki yüzün üzerinde bilimsel makalesi de bulunmaktadır. Eşi Prof. Dr. Tacida Hafız Zubçeviç ile yaşamlarını Rumeli’de Türklüğe ve Türkolojiye adadılar. 2022 yılında T.C. Kültür Bakanlığı tarafından yaşam öykülerini konu edinen yönetmen İsmet Arasan’ın “Balkanların Hafızası” isimi belgeselin ilk üçe girmesi ardından, YTB’nin “Yaşam Boyu Onur” ödülü de hak edilmiş bir takdiri, onca emeğin niteliği ve kıymetini tescil ediyor. Onlarınki gerçekten ilk üçe giren onurlu bir yaşam öyküsü. Akademik anlamda değişik konulardaki bir dizi kitap üzerine araştırma ve çalışma projelerini sürdürmekte olan Prof. Hafız, iki çocuk babası ve üç torun dedesidir.
* Türkolog, Araştırmacı-Yazar, Şair, Kosova Türk Yazarlar Derneği Eşbaşkanı, Kosova Yunus Emre Enstitüleri Öğretim Görevlisi, [email protected], [email protected]
[1] Bulgaristan Todor Jivkov rejimi altında bulunduğu dönemde Bulgaristan’daki mevcut Türk edebiyatı eserlerini antolojide yayınlayan Nimetullah Hafız, Bulgaristan’daki Türk kimliğini inkâr etmeye kalkışan bu rejime en iyi cevabı bilimsel çalışmalarıyla vermiştir.
