Bayram POMAK
Sırbistan ile Kosova arasında ki sürtüşme ve çekişme bazen artarak bazen azalarak devam etmektedir. Özellikle 2010 yılından itibaren devam eden müzakereler süreci sancılı geçmiş ve bu süreç tarafları yakınlaştırarak bir orta yol bulma konusunda çoğu defa başarısız olmuştur. İki tarafta masaya oturma taraftarı hiç bir zaman olmamış ancak AB ve ABD’nin baskıları neticesinde taraflar masaya oturmuş ve anlaşmalar imzalamışlardır. Ancak her ne kadar anlaşmalar imzalanmış olsa da mesele uygulamaya gelince, uygulama kısmı her zaman sancılı,isteksiz ve zor olmuştur. Müzakerelerin başında teknik meseleler konuşulduğunda görüşmeler kısmen de olsa daha kolay olmuştur. Ancak o dönemde bile imzalanan anlaşmaların ne kadarı uygulamaya geçtiği konusu hala muamma! Bazı konuları Sırbistan sürünceme de bırakırken bazı konuları da Kosova sürüncemede bırakarak karşılıklı restleşmeler devam etmektedir.
Müzakerelerin siyasi konularını müzakere etmeye geçildiğinde ve müzakerelerin sonuna doğru gelindiğinde ortam daha fazla gerilmeye, taraflar ve tarafların temsil ettiği güçler arasında ki gerginlik de artmaya devam etti. Nihai anlaşmayla ilgili ortaya bir kaç senaryo atıldı ve o senaryolar halen bazı çevreler tarafından tartışılırken en nihayetinde hangi senaryonun uygulanacağı halen belli değil. Ancak senaryoların hangisi uygulanırsa uygulansın bu her iki taraf için de kolay olmayacak, kamuoyunun bunları kabul etmesi zor olacak ve imzayı atanlar herhalükarda, kamuoyu tarafından büyük ihtimalle çok sert eleştirilere maruz kalacak!
Tam bu konular tartışılırken ve müzakereler çıkmaza girmişken Haradinay hükümeti Kasım 2018’de Sırbistan’ın Kosova’yı tanıyan ülkeler üzerinde tanımaları çekmeleri konusunda ki lobicilik faaliyetleri gerekçesiyle Sırbistan ve Bosna Hersek’ten gelen mallar üzerinden % 100 vergi uygulama kararı aldı. Bu kararın ardından müzakereler tamamen durma noktasına geldi ve o zamandan bugüne kadar müzakereler konusunda herhangi bir ilerleme olmadı. ABD ve AB’nin Haradinay hükümetine yaptığı tüm baskılar sonucu Haradinay vergileri kaldırmadı ve bu onun istifa etme sürecini getirdi. Tek başına Haradinay’ın bu vergileri koyması ihtimali bana pek inandırıcı gelmiyor!!! Haradinay’ın istifa etmesinin ardından gelecek olan her hükümetin yapacağı ilk iş Sırbistan’a uygulanan vergilerin kaldırılacağıydı. İşte asıl bu mesele yüzünden LDK ile VV koalisyon görüşmeleri bu kadar uzun sürdü. Çünkü vergilerin en büyük destekçisi olan Albin Kurti’nin başbakanlığında vergilerin nasıl kaldırılacağı konusunda belirsizlikler vardı. Albin Kurti başbakan oldu ve bugünlerde vergileri mütekabiliyet esasına göre kaldıracaklarını kamuoyuna açıkladı. Öyle veya böyle vergiler kaldırılacak ve müzakerelerin önü açılacaktır. Başlayacak olan müzakerelerde ki konular bu defa çok ağır olacak ve nihai anlaşmanın neler getireceğinin net olarak daha iyi anlayacağız. Bazı uzmanlar Beyaz Sarayın Kosova – Sırbistan anlaşması için bir paket anlaşma ilan edebileceğini ve tarafların bunu imzalamaktan başka bir çıkış yolunun olmayacağını ifade etmektedirler.
Bu günlerde Haradinay vergilerin kaldırılmaması konusunda hükümete çağrı yapmakta ve bunu yapması halinde sonuçlarına katlanmakta vs ile ‘tehdit’ etmekte. Ancak halkın çoğunluğuna ve iş çevrelerinin çoğunluğuna sorduğunuzda vergi ile Kosova ne kazandı ne kaybetti? Vergiyi koyanlar bu vergi konusunda kendi vatanseverliklerini ıspatlamaya çalışıyor!!!
Ancak madalyonun diğer tarafına bakmak lazım. Sırbistan vergilerini koyanların bu ülkenin ekonomisine yaptıkları zararın haddi hesabı yoktur. Vergileri koyanlar acaba bü ülkeye gelen yatırımcıları kaçını haraç istedikleri için ülkeden kaçırdı? Büyük şirketlerin kaçını haraca bağladı ve bu yüzden iflas etmelerine neden oldu? Uyguladıkları politikalarla yerli üreticiye ne kadar destek verdi? İhalelerle, halkın vergilerinin milyonlarını ceplerine indirmediler mi? Vatanseverlik maskesi altında sadece ve sadece kendi çıkarlarınıza çalışmaktan başka yaptıkları hiçbir iş olmadı. Gelen tüm yatırımcılar konusunda ülke ne kazanır diye bakmadılar sadece ve sadece bu işten ben ne kazanırım mantığıyla bakarak bu işte benim çıkarım nedir diyerek bir sürü yatırımcıyı kovarak ülkenin ilerlemesine, gelişmesine, istihdam açılmasına engel oldular!!!
Bu vergiyi uygulayanlar bunun real politikte bir karşılığının olmadığını ve gerçekçi, sürdürülebilir bir politika olmadığını çok iyi bilmektedirler. Çünkü sen devlet olarak önüne koyduğun AB’ye üye olmanın temelinde zaten serbes piyasa ve malların serbes dolaşımı varken, imzaladığın uluslararası anlaşmalar varken hangi gümrük vergisinden bahsediliyor!!!
Sözün özü şu, bu vergilerin Kosova için olumlu olup olmadığını anlamak için kimin neler kazandığını veya kaybettiğine bakmak lazım. Son tahlilde bu vergileri uygulayanlar gayet ciddiyestisiz ve analizden uzak bir şekilde popüler politikaya uygun şekilde alelacele böyle bir karar almış ve bu karar neticesinde piyasanın şartları uygun olmadığı için fiyatların artmasına neden olmuş ve bu halkın cebine yansımıştır ve bu da birinci olarak en büyük kaybedenlerden birinin halk olduğunu göstermektedir. İkinci olarak ise hammadesini Sırbistan’dan alan yerli üreticiler kaybetmiştir. Hammaddelerini Sırbistan’dan aldıkları fiyattan başka ülkelerden daha pahalıya almak zorunda kalan yerli üreticiler bu vergilerden çok rahatsız!!! Diğer taraftan Sırbistan kaybetti mi? Diye sorarsanız bunun cevabı elbette ki hayır olacaktır. Çünkü bugün artık herkes bildiği bir şey varsa o da Sırbistan mallarının Kosova’ya Makedonya üzerinden Makedonya malı imiş gibi girdiğidir. Dolayısıyla Sırbistan’ın burada çok fazla bir kaybı olmamıştır ancak Kosova, uluslararası platformda müzakere sürecini tıkayan bir ülke imajı çizerek uluslararası alanda büyük bir imaj kaybına uğramıştır. Nitekim en nihayetinde yine de vergileri kaldırmak zorunda olması alınan bu kararın gerçeklerden uzak, popülist ve tribünlere oynamak olduğunu göstermiştir.
En nihayetinde bu vergilerin uygulanmasından en fazla kazançlı olan çok az zamandan çok fazla zenginleşmiş olan bir azınlık zümreden başkası değildir.