Başbakan Albin Kurti, Kosova Güvenlik Gücü’nün (KSF) 2028 yılına kadar bir orduya dönüşmesi gerektiğini açıkladı, ancak Sırbistan’dan güçlü bir muhalefet var.
Dünyanın dört bir yanındaki siyasi gözlemcilerin gözü, parlamentoyu çıkmaza sokabilecek bir seçimin ardından Kosova’nın üzerindeyken, Avrupa’nın bu en yeni ülkesindeki güvenlik aygıtının geleceğine ilişkin endişe ve tartışmalar da sürüyor.
Rusya’nın Ukrayna’yı geniş çaplı işgali ve Balkanlar’daki askeri yığınağı ışığında Kosova’nın savunma kapasitesi ön plana çıktı. Yaklaşık 1,6 milyonluk bu çok etnikli genç ulus, korunması için hala uluslararası topluma güveniyor.
Doksanlı yıllardaki çatışmalardan ve 1999 yılında NATO’nun Sırp güçlerine karşı başlattığı bombardımandan bu yana, uluslararası barış gücü (KFOR) ve Kosova’daki AB Hukukun Üstünlüğü Ofisi Misyonu (EULEX), BM yetkisi çerçevesinde ülkenin askeri koruma gücü ve polisi ile yargısına destek olarak görev yaptı.
Kosova, 2008 yılında ABD’nin desteğiyle Sırbistan’dan bağımsızlığını kazandı ancak bu durum Belgrad ve beş AB ülkesi (Kıbrıs, Yunanistan, Romanya, Slovakya ve İspanya) tarafından tanınmadı. Kosova, 2022 yılında AB üyesi olmak için adaylığını sundu.
Hafif silahlı Kosova Güvenlik Gücü (KSF) 2009 yılında kuruldu ve ağırlıklı olarak sivil savunma, krize müdahale ve mühimmat imhası ile görevlendirildi. Kosova parlamentosu 2018’de güvenlik güçlerini 2.500’den 5.000 kişilik bir orduya dönüştürmek için bir yasa çıkardı.
İktidardaki Vetevendosje partisinin Pazar günkü parlamento seçimlerinde en çok sandalyeyi kazandığı ancak çoğunluğu sağlayamadığı Başbakan Albin Kurti Aralık ayında KSF’nin 2028 yılına kadar orduya dönüşeceğini açıkladı.
KSF’nin gelişimi AB ve NATO içinde de bölünmelere yol açtı.
Bazı Batılı ülkeler etnik gruplar arasındaki gerilimi arttırabileceğinden endişe ederken, diğerleri Kosova devletinin kurumsal bir bileşeni ve güneydoğu Avrupa’daki güç dengesinin anahtarı olarak “hafif” bir ordu fikrini destekledi.
Ülkenin eski AB Entegrasyon Bakanı Mimoza Ahmetaj Euronews’e verdiği röportajda, “Toprak, nüfus ve hükümetin yanı sıra devletin temel direklerinden biri de askeri güçtür,” dedi. Bu ayki seçimlerde muhafazakar Kosova Demokratik Partisi’nden milletvekili adayı olan Ahmetaj, hala sonuçları bekliyor.
“Biz diğer ülkelerin yapmadığı hiçbir şeyi yapmıyoruz. Aslında, ülkelerin militarizasyonda yarıştığı çağımızın gerçekliğini yaşıyoruz,” diyen Ahmetaj, diğer diplomatik görevlerinin yanı sıra Kosova’nın Brüksel Büyükelçisi olarak da görev yaptı.
“Bu, 2015 yılında NATO ile Brüksel’de alınan karar doğrultusunda yapılması gereken bir şey,” dedi.
Hem AB hem de NATO’ya göre KSF ancak Sırbistan’la diyalog çerçevesinde resmi bir orduya dönüşebilir. Bu da komşu ve eski düşmanlar arasındaki ilişkileri normalleştirmeye yönelik 15 maddelik bir plan olan 2013 Brüksel Anlaşması’na göre mümkün.
Gözler Washington’da
Ancak son 12 yılda Avrupa’da ve Balkanlar’da güvenlik durumu derinden değişti. Priştine ve Belgrad arasındaki diyalog 2023 yılında çöktü ve istikrarlı bir jeopolitik ortam fikri çoktan yok oldu.
Euronews’e konuşan Kosovalı Sırp siyasi analist Aleksandar Rapajic, “Balkanların dört bir yanında ordular yığılıyor. Bu sadece Kosova’da değil. Sırbistan da çok sayıda silah ve teçhizat satın alıyor,” diyor.
Düşünce kuruluşu Kosova’nın kuzeyindeki etnik olarak bölünmüş Mitrovica kentinde bulunan Rapajic, “Dolayısıyla daha barışçıl ülkeler yerine daha silahlı ülkelere sahip olduğumuz bu olumsuz eğilime sahibiz,” dedi.
Analistler, altı Batı Balkan ülkesinin kendilerini kendi güvenliklerini sağlayabilecek sorumlu ve özerk aktörler olarak göstermeye ve bölgenin Avrupa’nın barut fıçısı olduğuna dair 19. yüzyıldan kalma klişeleri ortadan kaldırmaya çalıştığını belirtiyor.
Ahmetaj, “Aslında NATO tarafından sağlanan güvenliğin tüketicisi olmaya devam etmek istemiyoruz, Kosova sınırları içindeki vatandaşlarımız için güvenlik sunmak istiyoruz,” dedi. “Bu NATO ile uyumlu bir süreçtir.”
Almanya, Türkiye ve İngiltere ile birlikte ABD, KSF’nin başlıca destekçilerinden biri. Ancak Sırbistan şimdi Washington’un Kosova’ya verdiği desteği yeniden gözden geçirmesini umuyor.
“Kosova’daki Sırp toplumunun Washington’daki yeni yönetimden büyük beklentileri var. (Brüksel’deki) bu müzakerelerden pek bir sonuç alamadık,” diyen Rapajic, bir ordu kurmanın ülkedeki tüm toplulukların üzerinde anlaşması ve onaylaması gereken bir konu olduğunu vurguladı.
“(Kosova) Anayasası, bu tür kararların parlamento çoğunluğunun yanı sıra etnik toplulukların çoğunluğu tarafından da onaylanması gerektiğini söylüyor. Bu, Kosova’nın bir Arnavut devleti olmadığını, çok etnikli bir devlet olduğunu teyit eden bir koruma mekanizmasıdır,” dedi.
Kosova parlamentosunda 120 sandalye bulunuyor ve bunların 20’si etnik Sırplar da dahil olmak üzere azınlıklara ayrılmış durumda.
‘Hafif’ bir savunma gücü uygulanabilir bir seçenek mi?
Eski bir KSF korgenerali, Kosova Kurtuluş Ordusu’nun (UÇK) yüksek rütbeli bir üyesi ve dağılan Yugoslav Halk Ordusu’nun (JNA) eski bir subayı olan savunma ve güvenlik danışmanı Kadri Kastrati’ye göre, potansiyel bir Kosova ordusunun 2029 yılına kadar en az 5.000 aktif askere ve etkili savunma silahlarına sahip 3.000 yedek askere ihtiyacı olacak.
KSF’nin tam teşekküllü bir hava kuvvetlerine ya da tanklara sahip olması beklenmiyor, ancak diğerlerinin yanı sıra savaş helikopterleri, uçaksavar roket sistemleri ve tanksavar sistemleri ile donatılması muhtemel.
Kurti hükümeti Türk Bayraktar insansız hava araçlarını satın alıyor ve ABD yapımı tanksavar Javelin füzelerinin yanı sıra Black Hawk helikopterlerinin satın alınmasını emretti.
Kurti, geçtiğimiz kasım ayında yaptığı açıklamada, ülkenin savunma sanayisini güçlendirmek için devlete ait ilk mühimmat fabrikasını ve insansız hava aracı tasarım laboratuvarını kurmayı planladığını söyledi.
Ancak Kastrati, hükümetinin son iki yılda Kosova’nın kuzeyinde Sırpların çoğunlukta olduğu bölgede kritik anlarda KFOR ve EULEX ile yapıcı bir iş birliği yapmadığını söyledi.
Kastrati, “Kosova polisi kuzeyde yasalara uygun olarak her şeyi yapma yetkisine sahip. Yine de KFOR’u bilgilendirmek zorundalar,” diye açıkladı. “Ancak hükümet daha fazla oy almak [ve] kuzeydeki eylemlerle daha fazla popülerlik kazanmak için popülist eylemlerde bulundu,” diye ekledi.
Kastrati sözlerini şöyle tamamladı: “Kosova’daki her şey için AB ve ABD ile iletişim hatlarını korumak zorundayız.”