28 Ekim’de Karadağ’ın başkenti Podgorica’da, hükümet binası önünde düzenlenen göçmen karşıtı protestoya beş tanınmış siyasetçi ve aktivist de katıldı.
Gösteri sırasında, “Türkleri kovun”, “Zıplamayan Türk’tür”, “Göçmen istemiyoruz”, “Türk şehirde yürümeyecek” gibi sloganlar atıldı. Katılımcıların çoğu koyu renk kıyafetler giymiş, maskeli ve şapkalıydı.
Özgür Avrupa Radyosu’nun (REL) Balkan Servisi tarafından yayımlanan görüntülerde, Yeni Sırp Demokrasisi Partisi (DRS) mensupları Goran Milić ve Zoran Uškumlić’in protestoda yer aldığı tespit edildi. DRS, aynı zamanda Karadağ Meclis Başkanı Andrija Mandić tarafından yönetiliyor.
Şimdiye kadar Mandić’in partisi, üyelerinin bu tartışmalı eyleme katılımıyla ilgili herhangi bir açıklama yapmadı veya mesafe koymadı.
Protestoya ayrıca, Sırp-Karadağcı Birliği’ni destekleyen muhafazakâr Birleşik Karadağ Partisi’nden Milivoje Brković de katıldı.
Podgorica’daki bu eylem, son dönemde ülkede artan yabancı ve Türk karşıtı sloganların görüldüğü birkaç protestodan biri olarak değerlendiriliyor.
Özgür Avrupa Radyosu’nun (REL) Balkan Servisi, Podgorica’daki göçmen ve Türk karşıtı protestoya katılan bazı tanınmış aktivistleri kimlik tespitiyle belirledi.
REL’in analizine göre protestoya, “Anavatandaki Sırp Kraliyet Ordusu” adlı sivil toplum örgütünün kurucularından biri olan Predrag Lazarević ile, 2023 genel seçimlerinde “Herkes İçin Adalet” Halk Hareketi listesinden milletvekili adayı olan avukat Miomir Joksimović de katıldı.
Bu isimler, olay yerinden elde edilen görüntüler, diğer medya kayıtları ve sosyal medya paylaşımları üzerinden yapılan inceleme sonucunda teşhis edildi.
Ayrıca protestoda, Podgorica’nın “Budućnost” spor kulübüne bağlı taraftar grubu “Varvari” üyelerinin de yer aldığı bildirildi.
Olaylar Nasıl Başladı?
Podgorica’daki protestolar, savcılığın açıklamasına göre, bir 25 yaşındaki Karadağlı gencin Türk ve Azerbaycan uyruklu kişiler tarafından hafif şekilde yaralanmasıyla başladı. Olayın ardından saldırıya karışan yabancı vatandaşlar gözaltına alındı.
Bu olay, kısa sürede kentte Türk karşıtı protestoların fitilini ateşledi. Üç gece boyunca süren gösterilerde genç gruplar, Türk vatandaşlarının linç edilmesini ve ülkeden sınır dışı edilmelerini talep etti.
İlk geceki protestolar kavganın yaşandığı mahallede, ikinci gece Türk vatandaşlarının yoğun olarak yaşadığı bölgede, üçüncü gece ise Karadağ Hükûmet Binası önünde düzenlendi.
Havai fişekler, meşaleler ve tahrik edici sloganlarla geçen gösteriler, son haftalarda Türk vatandaşlarına yönelik şiddet dalgasının bir parçası hâline geldi. Bu olaylar arasında bazı şehirlerde Türk işletmelerinin tahrip edilmesi, araçların kundaklanması ve fiziksel saldırılar da yer alıyor.
“Varvari” taraftar grubunun Facebook’ta paylaştığı fotoğraflarda, şapkalı ve maskeli gençlerin karanlıkta toplandığı görüntüler dikkat çekti.
Siyasetçilerden Gelen Mesaj Ne Oldu?
Görüntülerde, Yeni Sırp Demokrasisi (DRS) partisinin iki yöneticisi Goran Milić ve Zoran Uškumlić açık biçimde tespit edildi. Partinin lideri Andrija Mandić, aynı zamanda Karadağ Meclis Başkanı olup, Rusya’ya yönelik yaptırımlara karşı çıkan, Kosova’nın bağımsızlığını tanımayan ve NATO üyeliğine karşı olan bir siyasetçi olarak tanınıyor.
Uškumlić’in Açıklamaları ve İlişkileri
Zoran Uškumlić, sosyal medya hesabında sık sık partisinin etkinliklerinden fotoğraflar paylaşıyor; bu karelerde Mandić ve milletvekili Jelena Božović ile birlikte görünüyor. Ayrıca, Podgorica belediyesinde görevli Rusya yanlısı “Liria (Özgürlük)” partisinin lideri Vladislav Dajković ile de çok sayıda fotoğrafı bulunuyor.
Dajković, 4 Nisan 2019’da Podgorica’nın merkezinde düzenlenen bir gösteride NATO bayrağını yakmasıyla gündeme gelmişti.
REL’e konuşan Uškumlić, protestoya katılımlarını “arkadaş, komşu ve dost olarak” nitelendirdi. Partisinin eylemle hiçbir ilgisi olmadığını belirterek şunları söyledi:
“Bu siyasi bir şey değil, partisel bir hareket değil, liderimiz Mandić’le de ilgisi yok. Biz vatandaş olarak, vatansever olarak oradaydık. Çocuklarımızı, eşlerimizi korumak istiyoruz; Karadağ’ın göçmenlerle, Türklerle veya başkalarıyla dolmasına izin vermeyeceğiz.”
Kendisine, ulusal, dini veya ırksal nefreti körüklemenin cezai bir suç olup olmadığını bilip bilmediği sorulduğunda ise şu yanıtı verdi:
“Bilmiyorum, bu bizi ilgilendirmez. Biz kimseye hakaret etmedik.”
Rusya ve Vuçiç Yanlısı Paylaşımlar
Uškumlić’in sosyal medya paylaşımlarında Vladimir Putin, Sergey Lavrov, Rus ordusu ve Sırp Ortodoks Kilisesi temsilcileri övgüyle anılıyor. Ayrıca, Sırbistan İlerleme Partisi’nin (SNS) düzenlediği hükümet yanlısı protestolardan ve Aleksandar Vuçić’in konuşmalarından görüntüler de paylaştığı görülüyor.
REL, DRS’nin Podgorica Belediye Meclisi üyesi Goran Milić ile iletişim kurmayı başaramadığını bildirdi.
Sırp-Karadağ Birliği Yanlısı Siyasetçi Protestoda: “Bu Sloganlar Taraftar Çığlıklarıydı”
Podgorica’daki Türk ve göçmen karşıtı protestoya katılan Milivoje Brković, atılan sloganları “taraftarların tezahüratı” olarak nitelendirdi.
Brković, ülkenin Sırbistan’la birleşmesini savunan Birleşik Karadağ Partisi’nden olup, Podgorica Belediye Meclisi üyesi olarak görev yapıyor.
REL’e konuşan Brković, protestodaki genç grupların davranışlarını küçümseyerek şöyle dedi:
“Karadağ’daki taraftar gruplarını çok ciddiye almamak lazım. Onların farklı bir dili, farklı bir kodu var. Bence kötü niyetli değiller, bu sadece tutkudan kaynaklanıyor. Ama kurumlarımızın göç politikasıyla daha ciddi şekilde ilgilenmesi gerekiyor.”
Brković’in açıklaması, protestolarda yükselen yabancı ve Türk karşıtı söylemlerin normalleştirilmeye çalışıldığı yönünde eleştiriler aldı.
Protestoda “Sırp Bağı” Tişörtüyle Görüldü: Dernek ve Katılımcılar Türk Karşıtı Sloganları Savundu
Protestoya katılan Milivoje Brković, üzerinde kurucusu olduğu “Srpska Nit” (Sırp Bağı) adlı örgütün logosunun yer aldığı bir tişörtle görüldü.
Örgütün resmî internet sitesinde “Srpska Nit”in amacının Sırp ulusal, ruhani ve kültürel kimliğini korumak ve teşvik etmek olduğu belirtiliyor. Dernek üyeleri, kamuya açık etkinliklerde sıklıkla “1389” sembolünü taşıyor — bu sembol Kosova Savaşı’na gönderme yapıyor ve Sırbistan’daki aşırı sağcı örgütlerle ilişkilendiriliyor.
“Türkleri Kovun” Sloganına Destek Veren Gruplar
REL’e konuşan bir diğer katılımcı, Predrag Lazarević —“Anavatandaki Sırp Kraliyet Ordusu” adlı örgütün kurucularından biri— protestolarda nefret söylemi bulunmadığını iddia etti.
“Bu gösterilerin nefret yaydığı doğru değil. Biz sadece kontrolsüz yabancı girişine karşıyız,” diyen Lazarević, göçmenleri tanımlamak için “ithalat” (importim) terimini kullandı.
Lazarević ayrıca, “Suç geçmişi olan kişilerin sınırda kontrol edilmesi ve ülkeye girişlerinin engellenmesi gerektiğini” savundu.
Bu açıklamalar, insan hakları çevrelerince yabancı ve Türk karşıtı nefret söylemini meşrulaştırma çabası olarak değerlendirildi.
“Turkleri Kovun” Sloganlarıyla Video Paylaştı: “Sırp Kraliyet Ordusu”nun Geçmişi Tartışma Yarattı
28 Ekim’deki protestodan sonra Predrag Lazarević, çevresindeki kalabalığın “Varvari” taraftar grubuna selam verdiği ve “Türkleri kovun” sloganları attığı görüntüleri sosyal medyada paylaştı.
Lazarević’in kurucularından biri olduğu “Anavatandaki Sırp Kraliyet Ordusu” (Kraljevska Srpska Vojska u Otadžbini) adlı dernek, bu yıl nisan ayında Budva’da resmî olarak kaydedildi. Ancak örgütün üyeleri, geçtiğimiz yıl ekim ayında Cetinje Manastırı önünde çetnik üniformaları ve sembolleriyle görülmüştü.
Bu semboller, II. Dünya Savaşı sırasında Draža Mihailović’in komutasındaki çetnik hareketini hatırlatıyor. Mihailović, savaş sonrası savaş suçlarından hüküm giyerek Yugoslavya makamları tarafından idam edilmişti.
Bugün “Sırp Kraliyet Ordusu”nun bu mirasa açıkça atıfta bulunması, Karadağ’da aşırı milliyetçi grupların yeniden örgütlendiği yönünde endişeleri artırmış durumda.
Putin Videoları, Çetnik Sembolleri ve Nefretin Sınırı: Karadağ’daki Aşırı Söylemler Tartışma Yaratıyor
Predrag Lazarević, Facebook profilinde düzenli olarak Vladimir Putin videoları, çetnik sembolleri ve eski Yugoslavya savaşlarına dair dezenformasyon içeren paylaşımlar yapıyor. Onun gibi aşırı milliyetçi aktivistlerin faaliyetleri, Karadağ’da giderek artan etnik, ırksal ve dinsel nefret söylemi tartışmalarını yeniden alevlendirdi.
“Hukukçu”nun Protesto Çağrısı
2023 seçimlerinde milletvekili adayı olan avukat Miomir Joksimović, protestolara açıkça destek veren isimler arasında yer aldı. İlk gösterilerin yapıldığı 26 Ekim gecesi Podgorica’da “Türk’ü öldür” sloganları duyulurken, Joksimović sosyal medyada protestoculara destek vererek, gözaltına alınanlara ücretsiz hukuki yardım sağlayacağını açıkladı.
Bir gün sonra polis, yabancılara yönelik olası saldırı planları nedeniyle bazı kişileri gözaltına aldığını duyurdu.
“Tifoların Tepkisi Aşırıydı, Ama Anlaşılabilir”
REL’e konuşan Joksimović, bir hukukçu olmasına rağmen protestolardaki ksenofobik dili mazur gösterdi:
“Hükûmet uzun süredir ılımlı sesleri dinlemedi, bu yüzden taraftarlar görüşlerini aşırı biçimde dile getirdi.”
Açıkça “‘Türkleri kovun’ gibi aşırı ifadelerin duyulduğunu” kabul eden Joksimović, bunu kontrol etmenin “o şartlarda imkânsız” olduğunu savundu:
“Verilen mesajlar sertti, uygunsuzdu, istenmeyen ifadelerdi ama o ortamda kontrol altına alınamazdı.”
Yine de sözlerinin sonunda şunu ekledi:
“Bunlar doğru değil, kabul etmiyorum. Her vatandaşın tepkisini yasalar çerçevesinde, şiddete ve mülkiyet zararına başvurmadan dile getirmesi gerekir.”
Ancak insan hakları çevrelerine göre bu tür açıklamalar, nefret söylemini meşrulaştıran bir gri alan yaratıyor ve Karadağ’da son haftalarda artan Türk ve göçmen karşıtı şiddeti teşvik eden bir atmosfer oluşturuyor.