Karadağ’da son yıllarda yaşanan hızlı demografik değişim, ülkenin göç politikasını yeniden tartışmaya açtı. Yaklaşık 620 bin nüfusa sahip ülkede şu anda 100 bine yakın yabancı uyruklu kişi yaşıyor — çoğunluğu Sırbistan, Rusya, Ukrayna ve Türkiye’den. Bu durum, özellikle konut piyasasında fiyat patlaması ve işgücü piyasasında rekabet gibi sosyal ve ekonomik etkiler doğurdu.
Cumhurbaşkanı Milatović: “Önce kendi vatandaşlarımızı korumalıyız”
Karadağ Cumhurbaşkanı Jakov Milatović, geçtiğimiz ay yaptığı açıklamada, ülkenin artık “sorumlu bir göç politikası” izlemek zorunda olduğunu belirtti:
“Artık göç politikamızın sorumlu olması, işgücü piyasasının adil işlemesi ve ev ile iş fırsatlarının önce kendi vatandaşlarımıza sağlanması gerekiyor.”
Cumhurbaşkanlığı Ofisi, vatandaşların yaşam standartlarını korumak amacıyla mevcut durumu analiz ettiklerini ve hükümete yeni önlemler önereceklerini açıkladı.
Konut Fiyatları %80 Arttı
35 yaşındaki Stefan, son beş yıldır başkent Podgorica’da yaşayan bir Karadağlı, durumu şöyle anlatıyor:
“Beş yıl önce 200 avro kira ödüyordum, şimdi 450. Maaşımın üçte birinden fazlası kiraya gidiyor.”
Resmî istatistiklere göre, 2020–2025 arasında kiralar %80’den fazla arttı, metrekare fiyatları ise 1.150 avrodan 2.200 avroya yükseldi.
Kira artışları, konut satın alan ve kiralayan yabancıların artışıyla doğrudan ilişkilendiriliyor. Ancak, yabancıların kaç konuta sahip olduğu ya da kaçının kiracı olarak yaşadığına dair resmi veri bulunmuyor.
Kiracılar Derneği Başkanı Dragan Živković, hükümetin vatandaşları koruyacak etkili tedbirlere sahip olmadığını söylüyor:
“Kira piyasası tamamen kontrolsüz. Kiralar keyfi şekilde artırılıyor, sözleşmeler hukuki koruma olmadan feshediliyor, bazı aileler gelirlerinin %60’ını kiraya veriyor.”
Živković, kiracı haklarını tanımlayan ve kira artışlarını sınırlayan bir yasa çıkarılması çağrısında bulundu.
İşgücü ve Göç Dengesi
Karadağ, uzun süre göç veren bir ülke (emigrasyon) olarak biliniyordu, ancak son on yılda yüksek oranlı göç alımı (immigrasyon) ile tablo tersine döndü.
Göç Politikaları ve Çok Kültürlülük Merkezi Direktörü Dragana Otašević, bu dönüşümün yeni bir politika gerektirdiğini belirtiyor:
“Artık göç akımları tamamen değişti. Göç politikasının da bu yeni sosyoekonomik gerçekliğe uyum sağlaması gerekiyor.”
Otašević’e göre hedef, vatandaşların çıkarlarını koruyan, ancak yabancıların haklarına saygılı ve entegrasyonu teşvik eden dengeli bir politika olmalı.
Karadağ’da yabancı istihdamı yıllık kota sistemi ile sınırlandırılıyor. 2019’da 20.500 olan yıllık kota, bugün yaklaşık 29.000’e çıktı. Ancak, 38 binden fazla yabancı bu kota dışında da geçici çalışma izni almış durumda.
Bu işçiler çoğunlukla inşaat, turizm, IT, sağlık ve ev hizmetleri alanlarında çalışıyor.
Konut Politikası ve Vergi Önerileri
Otašević, ülkenin turizm ve yatırım merkezi olma hedefinin konut fiyatlarını yükselttiğini belirterek şu önerileri getiriyor:
- Yabancı mülk sahiplerine yönelik kademeli (progresif) emlak vergisi uygulanmalı,
- Bu vergiler gençler ve dar gelirli aileler için uygun kiralık konut projelerine yönlendirilmeli,
- Konut piyasasında spekülasyonu önleyecek izleme ve denetim mekanizmaları kurulmalı.
Avrupa Deneyimleri: Hırvatistan ve Kuzey Ülkeleri
Benzer sorunlarla karşılaşan Hırvatistan’da da kira fiyatları son beş yılda %70’e varan oranda arttı.
Zagreb’deki Göç Araştırmaları Enstitüsü uzmanı Snježana Gregurović, çözümün bütüncül bir göç politikası olduğunu söylüyor:
“Kaliteli dil eğitimi, hızlı işgücü entegrasyonu ve mesleki eğitim, paralel toplumların oluşmasını önler.”
Danimarka, Hollanda ve Almanya gibi ülkelerde mülteciler ve göçmenler karışık mahallelerdeki sosyal konutlara yerleştirilerek toplumsal uyum destekleniyor.
Sonuç: Denge Arayışı
Karadağ artık sadece turistlerin değil, yeni bir yaşam arayan yabancıların da hedef ülkesi. Bu durum, ekonomiye canlılık getirirken, konut erişimi ve ücret dengesi açısından ciddi baskı yaratıyor.
Uzmanlara göre ülke, yatırımcıyı çekerken vatandaşını koruyacak, aynı zamanda göçmenlerin entegrasyonunu kolaylaştıracak kapsamlı bir mülteci ve göç politikası reformuna gitmek zorunda.
“Gerçek şu: Karadağ artık sadece gidenlerin değil, gelenlerin de ülkesi. Politikalar da buna göre değişmeli.” /BALKAN POSTASI