Sembolizm tehdit ediciydi: Bosnalı Sırpların lideri ve Bosna-Hersek’in Sırp nüfusun çoğunlukta olduğu bölgesi olan Sırp Cumhuriyeti’nin başkanı Milorad Dodik, Belgrad hükümetinden temsilcilerin huzurunda yaptığı açıklamada “Bosna’da kalmanın hiçbir mantığını görmediğini” söyledi ” Dodik şöyle devam etti: “Bağımsız devam edeceğiz” ve her zaman olduğu gibi Srebrenica’da soykırım olmadığını tekrarladı.
Ancak şimdi Ruanda ve Almanya, Birleşmiş Milletler’e, BM Genel Kurulu’nun 11 Temmuz’u Srebrenica’daki soykırımın uluslararası anma günü olarak ilan etmesini öngören bir karar sundu. Sırbistan ve Sırp Cumhuriyeti’nden temsilciler, Sırp halkının toplu kınanması olarak gördükleri karara şiddetle karşı çıkıyorlar.
Milorad Dodik’in geri dönen 150.000 Bosnalı, yani 1992-1995 yılları arasında savaş sırasında sınır dışı edilen ve savaş sonrasında geri gönderilen Bosnalı Müslümanlar konusunda nasıl davranması gerektiğine dair sözlü spekülasyonları da rahatsız edici. Bosna-Hersek topraklarının yüzde 50’sinden fazlasını oluşturan Boşnakların yüzde 25’inde yaşaması gerektiğini açıkladıktan sonra, kararın kabul edilmesi halinde tek seçeneğin Bosna-Hersek’ten barışçıl bir şekilde ayrılmak olduğu uyarısında bulundu. “Sırp Cumhuriyeti’ndeki insanlar öfkeli ve Bosnalı Müslümanlarla yaşamayı kabul etmiyorlar.” dedi.
Dodik’in açıklamalarında soykırım inkarı
Dodik’in yüzde 25 açıklaması, Bosna Hersek’teki etnik temizlik öncesindeki söylemi çok açık bir şekilde anımsatıyor. Planlanan sistematik suçlar, Bosna-Hersek’in büyük bölümünde Sırp olmayan her şeyin ortadan kaldırılmasını amaçlıyordu. Bu suçlar Lahey Mahkemesi ve Uluslararası Savaş Suçları Mahkemesi tarafından belgelendi ve Srebrenica vakasında soykırım olarak sınıflandırıldı. Her ne kadar Bosna hukuku soykırımın inkar edilmesi durumunda ceza öngörse de Dodik, olağan açıklamalarında tam olarak bu inkarı dahil etti. Nisan ortasında Banja Luka’da binlerce Sırp’ın ve Sırbistan parlamentosu başkanı Ana Brnabić’in katıldığı son kitlesel mitingde, kendisi Srebrenica’daki soykırımı reddettiğini bir kez daha tekrarladı. Konuşmasını şu sözlerle noktaladı: “Yaşasın Rusya.”
Kısa bir süre sonra Dodik, parti arkadaşı Bosna-Hersek Güvenlik Bakanı Nenad Nešić ile birlikte Rusya’ya gitti. Dodik, diğer görüşmelerin yanı sıra Rusya’daki Güvenlik Konseyi sekreteri Nikolai Patrushev ile de görüştü. Dodik ve Nešić, uçaklarından Sırp etno-milliyetçiliğinin sembolü olan üç parmakla selamı gösterdikleri bir fotoğraf yayınladılar. Nešić geçtiğimiz günlerde Sırp televizyonunda şunları söyledi: “Benim ülkem Sırbistan’dır. Benim ülkem Sırp Cumhuriyeti.”dir.
Dikkat çeken, 1995 yılında Dayton Barış Anlaşması’nın ihlaline rağmen bu anlaşmanın koruyucusu Bosna Hersek Yüksek Temsilcisi Christian Schmidt’in sessiz kalmasıdır. 2023 sonbaharında Schmidt, durumu tırmandırmaya devam etmesi halinde Dodik’i “ciddi sonuçlarla” tehdit etti. Dodik ayrılıkçı çabalarını sürdürse de Schmidt sessizliğini koruyor.
En kötü senaryoya hazırlanmanız gerekiyor
Dayton Anlaşmasını sağlayan AB tarafından görevlendirilen EUFOR birliklerinin, geri dönenlerin olduğu bölgelerde devriye sayısını artırması gerekecek, bu da sayılarının artırılmasını gerektiriyor. Eski Bosna-Hersek Yüksek Temsilcisi Lord Paddy Ashdown’un “ıssızların en ıssızı” olarak adlandırdığı 150.000 potansiyel kurban bir kez cehennemden geçmek zorunda kaldı. Dodi tehdidi ve yeniden travmatizasyon yaklaşıyor. Batı, örneğin askeri açıdan güvenlik altına alınmış korunan alanlar, olası tahliye eylemleri ve uçuşa yasak bölgeler yoluyla önleyici hareket etmelidir.
Bu kulağa gerçekçi gelmeyebilir ama 1992 baharındaki Sırp katliamından sağ kurtulanlar bir korku iklimi içinde yaşıyorlar. Sırp Çetnik dernekleri her yıl Visegrad’daki katliamlarını andığı ve cezasız kaldığı sürece, milliyetçi “Gece Kurtları” motorcu çeteleri Sırp Cumhuriyeti’nde dolaştığı ve SC cumhurbaşkanı soykırımı inkar ettiği sürece bu gerçek olmaya devam edecek.
NATO’nun Avrupa birliklerinin (SACEUR) başkomutanı General Christopher Cavoli için durum ciddi. 17 Nisan’da Amerikan Kongresi önünde şunları söyledi: “Batı Balkanlar’da durum kötüleşti. Bosna’daki etnik gerginliklerin tırmanma potansiyeli var. Cavoli’ye göre Sırp Cumhuriyeti, “devlet otoritesini zayıflatmaya”, AB ve NATO ile ilişkileri zayıflatmaya ve aynı zamanda Rusya ile güçlü bağları sürdürmeye çalışıyor. NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Bosna-Hersek’teki “ayrılıkçı politikanın” devam etmesinden “derin endişe duyduğunu” söyledi.
Sırp siyasetçi Ana Brnabic, Cavoli’nin açıklamalarını “rahatsız edici bir mesaj” olarak nitelendirdi ve “Srebrenica kararının BM Genel Kurulu’nda kabul edilmesi halinde emsal bir durum yaratılacağı” tehdidinde bulundu. Pandora’nın kutusunu açacaklar. Bundan sonra sebep olacaklarından dolayı Tanrı onları korusun.”
Şimdi özgür Batı, Marshall Planı’ndan bu yana en başarılı barış projelerinden birini kurtarmak için harekete geçmeli. NATO, Eylül 2023’te Kosova’da yeniden canlanan bir çatışmayı birkaç gün içinde söndürebileceğini etkileyici bir şekilde gösterdi. Bosna-Hersek’in kurtarılması için Batı’nın önleyici davranması gerekiyor./Balkan Postası