Bosna-Hersek Anayasa Mahkemesi, Sırp Cumhuriyeti’nde (RS) kar amacı gütmeyen kuruluşların çalışmalarının özel kaydı ve şeffaflığına ilişkin kanunları, yasaları uygulamaması ve Bosna-Hersek’in anayasaya aykırı kurumlarının ve RS Yüksek Yargı ve Savcılık Kurulu’nun faaliyet göstermesini yasaklaması nedeniyle iptal etti.
Anayasa Mahkemesi ayrıca Bosna’daki bu kurumun Ceza Kanunu’nda yapılan ve “SC kurum veya kuruluşlarının kararlarına saygısızlık veya bunları uygulamama” şeklinde yeni bir suç tanımlayan değişiklikleri de iptal etti.
RS Halk Meclisi, sivil toplum örgütlerinin çalışmalarını denetlemeyi amaçlayan bir yasa kabul etmişti; ancak Bosna Anayasa Mahkemesi, bu yasanın, Strazburg’daki Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin itiraz ettiği Rusya’daki Yabancı Ajanlar Yasası ile “içeriğinin neredeyse aynı” olduğunu tespit etti.
Bosna-Hersek Anayasa Mahkemesi, kararında “kâr amacı gütmeyen kuruluşlar”, “yabancı ajanlar” ve “siyasi faaliyet ve faaliyetler” kategorilerinin çok geniş bir şekilde formüle edildiğini tespit etti.
Bosna Hersek Anayasasına Aykırı Kurumların İşleyişinin Yasaklanması ve Uygulanmaması Hakkındaki RS Entity Kanunu ile ilgili olarak Anayasa Mahkemesi, bu kanunun Bosna Hersek Yüksek Yargı ve Savcılık Kurulu Kanunu, Devlet Soruşturma ve Koruma Ajansı (SIPA) Kanunu, Bosna Hersek Mahkemesi Kanunu ve Bosna Hersek Savcılığı Kanunu’nun uygulanmasını tamamen dışladığını belirtti. Bu kanun da iptal edildi.
Bosna-Hersek Anayasa Mahkemesi, daha önce Bosna-Hersek’in devlet düzeyindeki yetkileri olarak tanımlanan yetkilerin birimlere “iade edilmesinin” “Bosna Anayasası’na aykırı olmadığını” belirterek, “Bu konuda Bosna-Hersek Meclisi’nin münhasır yetkiye sahip olduğunu” vurguladı.
Mahkeme, söz konusu kanunun “fiili ve hukuki olarak Bosna-Hersek devletinin topraklarının bir kısmındaki egemenliğini ve adalet ve güvenlik alanındaki yetkilerini inkar ettiğini” vurguladı.
Söz konusu yasanın kabul edilmesinden sonra Bosna Savcılığı, Bosna Hersek Anayasa Mahkemesi’ne itiraz eden Sırp Cumhuriyeti yönetiminin yöneticilerine karşı Bosna’nın anayasal düzenini ihlal ettikleri gerekçesiyle soruşturma başlattı ve Bosna Mahkemesi’ne çıkmadıkları gerekçesiyle tutuklama kararı çıkarıldı, ayrıca haklarında uluslararası yaptırımlar uygulandı.
Bosna Anayasa Mahkemesi, RS Ceza Kanunu’nda yapılan değişiklikler ve “RS kurum veya organlarının kararlarına uyulmaması veya bunların uygulanmaması”nın cezai suç olarak tanımlanmasıyla ilgili olarak, itiraz edilen hükmün o kadar geniş bir şekilde formüle edildiğini, belirli durumda hangi toplumsal değerlerin risk altında olduğuna bakılmaksızın, RS kurum veya organlarının herhangi bir kararının uygulanmaması durumunda cezai sorumluluk öngördüğünü vurguladı.
Bosna Anayasa Mahkemesi, itiraz edilen hükümlerden, RS’nin tüm organ ve kuruluşlarının kararlarının, nihai, anayasaya uygun veya yasal olup olmadıklarına bakılmaksızın bağlayıcı olduğu sonucunun çıktığını vurguladı.
Mahkemenin bu yasal değişiklikleri iptal eden kararında, “Son olarak, itiraz edilen hüküm, hiyerarşi bakımından hukuk düzeninde kurum organlarının üstünde yer alan devlet organları ve kuruluşlarının kararları üzerinde RS kurumunun kararlarının üstünlüğünü tesis etmekte ve devlet düzeyinin münhasır yetkisi olan Bosna kurumlarında çalışan kişilerin davranışları konusunu düzenlemektedir” denildi.
RS Halk Meclisi, RS Cumhurbaşkanı Milorad Dodik hakkında verilen kesin olmayan kararın ardından tartışmalı yasaları kabul etti.
Dodik, Şubat ayında Yüksek Uluslararası Temsilci Christian Schmidt’in kararlarına uymamak ve Schmidt’in daha önce iptal ettiği yasaları yürürlüğe koyan kararnameyi imzalamak suçlarından suçlu bulunmuştu.
Söz konusu kanunlar, daha önce tüzel kişiliğe ait devlet mallarının tescili ile ilgili olarak tüzel kişi parlamentosu tarafından kabul edilen kanunları ve resmi tatillere ilişkin kanunları iptal eden Bosna-Hersek Anayasa Mahkemesi ve RS topraklarındaki Yüksek Temsilcinin kararlarının uygulanmasını engellemeyi amaçlıyordu.
Dodik’in avukatı ve Bosna Savcılığı karara itiraz ederken, Temyiz Dairesi, yeniden yargılamanın 12 Haziran’da başlamasını ve ardından nihai kararın açıklanmasını kararlaştırdı.