BBC’de “Bosna Hersek’in esrarengiz simgeleri” konulu bir makale, 60.000’den fazla renkli mezar taşının ülkenin kırsal kesimlerini süslediğini ve bölgedeki ortaçağ yaşamına büyüleyici bir bakış açısı sunduğunu söylüyor.
“Stećci olarak adlandırılan bu yekpare mezar taşları, Bosna Hersek’in en tanınmış – esrarengiz – manzaralarından bazılarıdır. Bu ortaçağ taş anıtlarının yaklaşık 60.000’i ülkenin köylerine dağılmış, genellikle nekropollerde gruplandırılmıştır. Bosna tepelerinin yeşilliklerinden, canlı bir şekilde işlenmiş tasarımları yüzyıllardır tarihçileri ve gezginleri şaşırtmaktadır, ancak Bosna-Hersek’in çok etnikli nüfusu arasında ulusal gurur ve kimlik sembolü olarak hizmet etmeye devam ediyor” diyor.
Ayrıca 12. yüzyıldan 16. yüzyıla kadar oluşturdukları ve dünyanın başka yerlerindeki mezar taşları gibi bazen dini haç ve rozetlerle süslendikleri anlatılmaktadır. Diğerleri, merhumun sosyal statüsünü ve mesleğini gösterebilecek silahları gösterir. Geyik avı sahneleri, şövalye düelloları ve dairesel grup cenaze oyunları, ortaçağ Bosna’sındaki günlük hayata büyüleyici bakışlar sunuyor.
Bazı stećaklarda merhum hakkında bilgiler içeren Kiril yazıtlar ve Vignjo Miloşeviç’in “Bir zamanlar senin gibiydim ve sen de benim gibi olacaksın” yazan kitabesi gibi felsefi sözler var. Bu yazıtlar, dönemin okuryazarlık düzeyine dair ilginç detayları ortaya koymaktadır.
“Bazı uzmanlar, Steçci’nin aslen Balkanlar’dan gelen dualist bir dini mezhep olan Bogomil’ler tarafından olulturulduğuna inanıyor. Daha az popüler olan bir teori, onları o zamanlar Balkanlar’da yaşayan göçebe bir nüfus olan Ulahlarla ilişkilendiriyor. İlginç bir şekilde, antropologlar çalışmaya başladığından beri 19. yüzyılın sonlarında Stećci, Sırplar, Hırvatlar ve Boşnaklar (bugün Bosna-Hersek’in büyük bölümünü oluşturan üç etnik grup) Stećakları kendilerinin olarak görmeye çalışıyorlar.”
Sonunda, stećci’nin yerel sanatçılar için bir gurur ve ilham kaynağı olmasına rağmen, bu nekropollerin çoğunun ihmal edildiğine dikkat çekiliyor. Örneğin Radimlja, yakın çevresinde bir sanayi ve ticaret bölgesi inşa edildiği için tehlike altındaki ulusal anıtlar listesinde yer alıyor./Balkan Postası