Bayram POMAK
2008 yılında Kosova bağımsızlığını ilan ettikten sonra BM Misyonu UNMIK’in görev süresi bitmiş ve yetkilerin tümü Kosova devletine devredilmişti. Ancak hemen ardından uluslararası toplumun tavsiyeleri üzerine Kosova Cumhurbaşkanı AB’ye mektup göndererek AB’nin misyon göndermesini talep etti. Bunun üzerine AB’nin, AB dışında en büyük sivil misyonu olan EULEX (European Union Rule of Law Mission/Kosovo) kuruldu. EULEX misyonu AB Ortak Güvenlik ve Savunma Politikaları çerçevesinde bir misyon olarak görevine başladı. EULEX ayrıca BM’nin 1244 kararı çerçevesinde çalışmalarına devam etmektedir.
Bugünlerde EULEX’i gündeme getiren şey 2008 yılından 2014 yılına kadar EULEX Hakimler Kurulu başkanlığı yapmış olan Malcolm Simmons’un iddiaları oldu. İngiliz olan Malcolm Simmons 2006 yılında Bosna’da görev yaptıktan sonra, 2008 yılında EULEX kurulunca Hakimler Meclisi başkanlığı görevini 2014 yılına kadar sürdürdü. Son günlerde EULEX ve Simmons’u gündeme getiren konu, Simmons’un 2017 yılından itibaren ortaya attığı iddialar ve bu iddiaları Kosova’da Meclis Komisyonuna anlatmasıyla gündeme geldi. Her ne kadar Simmons’un iddiaları ispatlanmamış olsa da anlattıkları ile olaylar örtüşmektedir.
Simmons, bu misyonun bir adalet misyonu değil tamamen bir siyasi misyon olduğunu ileri sürmektedir. Misyonun amacının tamamen Kosova – Sırbistan diyalogunu sekteye uğratacak “Büyük Balıkları” sahneden temizlemek olduğun belirtti. Özel Mahkeme’nin yolunu açanın EULEX olduğunu belirterek, bu mahkemenin adalet dağıtan bir kurum olmadığını, tamamen siyasi hesaplarla oluşturulmuş bir yapı olduğunu ileri sürdü. Bunun için de “Rusya ve İran yargısına ne kadar inanırsam, bu mahkemenin yargısına da o kadar inanırım” diyerek mahkemenin güvenilmez olduğunu ima etmektedir. Simmons’un bu kurum içerisinde yolsuzluk ve düzensizlikleri 2013’te fark ettiğini ve bunu Kosova’da bulunan Büyük Britanya büyükelçisine raporladığını ama bundan herhangi bir sonuç alamadığını belirtmektedir.
Simmons, misyonun temel amacının Kosova – Sırbistan diyalogunda hedeflenen noktaya ulaşmak olduğunu belirterek, mahkemelerin de bunun için kullanıldığını iddia etmektedir. Simmons Kleçka, Drenica 1 ve Drenica 2 gibi UÇK komutanlarının yargılandıkları davaları Brüksel’in diyalog için hayati olarak nitelendirdiğini belirtti. Aynı şekilde Simmons mecliste verdiği ifadede ilginç bir durumu daha ortaya koymuştur. Simmons, EULEX misyon şefinin Sırp siyasetçi Oliver Ivanoviç’in tutuklanmasını kendisinden istediğini ancak böyle bir şeyi kabul etmediğini belirtti. Misyon şefinin kendisine “gelecek seçimlerde İvanoviç seçimlere katılmamalı” dediğini ileri sürdü. İvanoviç 18 Ocak 2018’de çalışma ofisinin önünde suikasta uğrayarak hayatını kaybetti. Her ne kadar Simmons böyle ciddi bir ithamda bulunmuş olsa da bu iddia gerektiği kadar gündemde yer almadı. Simmons, EULEX’in ceza davalarına, şahitleri tehdit ettiğini, delilleri kararttığını ve siyasi amaçlarla davalara müdahil olduğunu ddia etmektedir.
Simmons ayrıca EULEX’in bazı davalarında koruma altında olan şahitlerin bile öldürüldüğünü belirtti. Özel Mahkeme şahitleri için de böyle bir tehlikenin söz konusu olduğunu ileri sürmektedir. EULEX misyonunun bu tür davalarda, ülkelerinde kazandıklarından çok daha fazlasını bu misyonda kazan eski Doğu Bloku ülkelerinden gelen hakim ve savcıları özellikle kullandığını, bu hakimlerin de misyonun devam etmesi için her şeyi yapmaya hazır olduklarını iddia etmektedir.
Simmons, EULEX’in bir adalet misyonu değil bir siyasi misyon olduğunu ve adalete değil, Sırbistan Kosova diyalogunda varılmak istenen nokta için kullanıldığını iddia etmektedir.
Simmons’un bu iddiaları karşısında elbette ki EULEX de tepki gösterdi. EULEX tüm iddiaların asılsız olduğunu belirterek Simmons hakkında devam eden disiplin soruşturmalarının olduğunu ifade etti. EULEX, Simmons’un iddialarını araştırmak üzere 2017 yılında Avrupa Adalet Mahkemesinden emekli olmuş bir hakim başkanlığında bağımsız bir araştırma ekibinin Brüksel’de kurulduğunu açıkladı. Ancak Simmons’un iddialarını destekleyecek hiçbir delil sunmadığını ve EULEX ile çalışmayı reddettiğini açıkladı. Simmons ise bu ekibin içerisinde kendisini suçlayan kişilerin olduğunu ve tarafsızlığına inanmadığı için iş birliği yapmadığını belirtti.
12 Temmuz’da Simmons Kosova Meclisi’nde komisyona ifade verdi. Fakat EULEX ile Almanya’nın Priştine Büyükelçisi buna tepki gösterdi. EULEX, “Simmons’un ifade verme özgürlüğüne saygı duyuyoruz ama bu tek taraflı bir dinleme olacak” diyerek tepkisini gösterdi. Almanya’nın Priştine Büyükelçisi Twitter hesabından “Kendime şu basit soruyu soruyorum, neden Kosova meclisi Simmons’a alan açarak onun dezenformasyonuna ön ayak oluyor” diyerek tepki gösterdi.
Bu olup bitenin hepsinin bir iç hesaplaşma olduğu açıktır. Zira bugün Özel Mahkeme hakkında bir sürü şeyi ileri süren Malcolm Simmons 2016 yılında Özel Mahkeme başkanı olmak için başvurmuş ama başvurusu kabul edilmemişti. EULEX, bütün bu iddiaların nedeninin bu olduğunu belirtiyor. Ancak her ne kadar Simmons’la ilgili bu iddia var olsa da, Simmons’un açıklamalarını yabana atamayız. Çünkü açıklamaların çoğu gerçeklerle örtüşmektedir. Daha önceki yazılarımın bir çoğunda Özel Mahkeme’nin bir “tasfiye mahkemesi” olduğunu ve diyalog konusunun “merkezinde yer aldığını” ifade etmiştim.
Her ne kadar Simmons bunları Meclis Komisyonunda anlatmış olsa da bütün bu iddialar sadece birer anlatı olarak kalacaktır. Çünkü Kosova Hükümetinin ne bu iddiaları araştıracak yetkisi ne de gücü vardır. Kosova’nın EULEX misyonu hakkında herhangi bir yetkisi yoktur. Aynı şekilde burada görev yapan personelin dokunulmazlıkları bulunmaktadır. EULEX ile ilgili bu iddialar ilk ve tek değil. Daha önce de Britanyalı bir savcı olan Maria Bamiyeh EULEX’ten bazı savcıların üst düzey kişilerden 300 bin avro aldıklarını ileri sürmüş ancak o iddialar da Simmons’un iddiaları gibi hasır altı edilmiştir.
2008 yılında göreve başlayan EULEX’in görev süresi 14 Haziran 2023’te tamamlanacaktır.