1990’lı yıllarda Bosna-Hersek ve Kosova’da savaş döneminde yıkılan camilerin fotoğraflarından oluşan bir sergi, bugün Priştine’de açıldı.Kosova İslam Birliği (BİK) ile Bosna-Hersek İslam Birliği iş birliğinde düzenlendi.
“Fotoğraflarla Hafıza – 1990’lı Yıllarda Bosna-Hersek ve Kosova’da Yıkılan Camiler: Planlı Bir Sakralosid” başlığını taşıyan sergiye; görevdeki Kosova Başbakanı Albin Kurti, Meclis Başkan Yardımcısı ve Boşnak toplumu temsilcisi Emilja Rexhepi, iki ülkenin İslam birliklerinden temsilciler ve çok sayıda davetli katıldı.
Kosova Müftüsü Naim Tërnava, serginin iki Batı Balkan ülkesinde savaş sırasında dini ve kültürel mirasın yok edilmesini belgeleyen acı bir tarihsel sayfa olduğunu söyledi. Tërnava, saldırıların farklı coğrafyalarda gerçekleşmesine rağmen aynı ideolojik ve siyasi proje tarafından yönlendirildiğini, bu projenin Sırp devlet rejimi tarafından sistematik ve yapısal şiddet uygulamak üzere kurgulandığını ifade etti.
Tërnava, “1990’lı yıllarda, önce Bosna-Hersek’te ardından Kosova’da, Avrupa’ya ve Avrupa medeniyetine ait bu coğrafyalarda, diğer dini ve kültürel yapılar hariç olmak üzere toplam 832 cami yıkıldı. Bunların 218’i Kosova’da, 614’ü Bosna-Hersek’te tahrip edildi,” dedi.
Bosna-Hersek’in Goražde Müftüsü Remzija Pitiq ise camilerin bireysel eylemlerle ya da münferit gruplar tarafından değil, üst düzey siyasi bir stratejinin parçası olarak hedef alındığını vurguladı. Pitiq, camilerin yalnızca ibadet mekânı değil, manevi ve kültürel kimliğin sembolleri olduğunu ifade ederek, bu güzelliğin savaşta ve barışta defalarca yok edilmeye çalışıldığını söyledi.
Görevdeki Başbakan Albin Kurti de konuşmasında, Kosova Hükümeti’nin kültürel mirasa verilen zararların belgelenmesi, adaletin sağlanması ve tazminat talebi için somut adımlar attığını belirtti. Kurti, yerli ve yabancı uzmanlardan oluşan bir komisyonun zarar ve kayıpları resmî olarak belgelediğini ve bunun adalet arayışının önünü açtığını ifade etti.
Kurti, “1998–1999 döneminde 1.788 kültürel miras anıtı yok edildi; kamu müzelerinden 3.724’ten fazla eser yağmalandı; 175 kamu kütüphanesi ve 1,7 milyondan fazla kitap tahrip edildi. Yıkılan 1.788 anıtın en az 500’ü konut kulesi, 218’i cami, 11’i tekke, 17’si Katolik kilisesi ile Prizren Arnavut Birliği Müzesidir,” dedi.
Kurti, serginin, Kosova Arnavutlarının kültürel ve tarihsel kimliğini silmeye yönelik kasıtlı bir stratejinin parçası olarak dini ve kültürel mirasın yok edildiğini açık ve ikna edici biçimde belgelediği için özel bir öneme sahip olduğunu vurguladı.
Sergide yer alan fotoğraf ve anlatım materyalleri, işgal altında bulunan ya da saldırılara maruz kalan bölgelerde İslami yapıların maruz kaldığı yıkımın boyutlarını gözler önüne seriyor./BALKAN POSTASI